In het kort:
De situatie waarbij elke luidspreker (bas, midden, hoog) door een eigen eindtrap aangestuurd wordt.
Het lijkt duur, maar dat valt bij nadere beschouwing erg mee.
Het heeft in iedere geval heel veel voordelen voor de weergeefkwaliteit
Verwante onderwerpen:
Actieve filters
Hier heeft iedere luidspreker(groep) z'n eigen eindversterker en is het wisselfilter verplaatst naar vóór die eindversterkers. Er zitten dus geen filters meer tussen de versterkers en de luidsprekers. Wel kan iedere luidspreker voorzien zijn van een zobel netwerk om z'n impedantie Ohms te maken. Dat kan voordelen hebben voor het vervormings gedrag van de versterkers.
Er is een reeks voordelen aan verbonden aan deze werkwijze:
-
Vóór de eindversterkers kun je z.g. actieve wisselfilters gebruiken. Dat zijn filters waarin ook versterkende elementen zoals OpAmps zitten. Je kunt daarmee veel mooiere filters maken dan met de spoelen en condensatoren in de luidsprekerkast (de passieve filters)
-
Ook het experimenteren met de filter eigenschappen is aantrekkelijker, want de frequentie bepalende elementen kosten kwartjes, tegen tientjes bij de passieve filters.
In het bijzonder kun je filters maken waarvan het gesommeerde uitgangs signaal volstrekt recht is in amplitude en ook in fase. (De conventionele passieve filters geven bijna altijd fase fouten waardoor het geluid uit de verschillende luidsprekers voor sommige frequenties niet goed optelt en het impulsgedrag slecht wordt) -
Je kunt zelfs nog een stap verder gaan en digitale filters gebruiken. Je kunt daarmee filters maken die in het geheel geen faseverschuiving geven, maar de spullen die je er voor nodig hebt zijn niet gemakkelijk verkrijgbaar, en je moet je nog al wat techniek, theorie en programmeerkunst eigen maken.
-
Gevoeligheids aanpassing van de luidsprekers kan gerealiseerd worden zonder dat de demping van de luidsprekers in gevaar komt.
-
De luidsprekers zijn over het hele frequentie gebied waar ze gebruikt worden, en ook daarbuiten goed gedempt.
Dit is een verwaarloosd aspect van passieve filters: In een breed frequentie gebied rond de overneem frequentie (bijv. waar de basspeaker het over moet nemen van de middentoner) is de demping van beide luidsprekers erg slecht, vaak 1 of nog kleiner. -
De filter eigenschappen zijn onafhankelijk van het impedantie verloop van de luidsprekers. Bij de eigenresonantie bereikt een 8 Ohm luidspreker gemakkelijk 20 to 50 Ohm. De passieve filters worden doorgaans berekend alsof de luidspreker een perfecte 8 Ohm weerstand is. (Er zijn programma's die dat beter doen, en je kunt zobel netwerken toepassen)
-
Het is gemakkelijker om luidsprekers van verschillende impedantie of gevoeligheid door elkaar te gebruiken. Je hebt daardoor een ruimere keuze in luidspreker combinaties die "kunnen".
-
In de praktijk wordt de verzameling eindversterkers meestal dichtbij of in de luidsprekerkast geplaatst. Dit resulteert in korte luidsprekerkabels met alle voordelen van dien.
-
Vervorming in de eindversterkers blijft beperkt tot die luidspreker groep. Bijv. hoge harmonischen die in het baskanaal zouden kunnen ontstaan komen niet in de middentoner of de tweeter terecht. (natuurlijk wel in basluidspreker, maar die geeft dat hopelijk minder goed weer)
-
Het is mogelijk om per luidspreker compensaties toe te passen voor bijv. het specifieke tijdgedrag van die luidspreker. Met een passief filter is dat zo goed als onmogelijk.
Uiteraard moeten de
luidsprekers niet ook nog eens zelf allerlei wisselfilters hebben, want dat doet
de meeste voordelen teniet.
(Het kan wel met alleen de bestaande filters in de luidsprekerkast; Ene Pieter
A. maakte me attend op deze mogelijkheid. Hij laat alle versterkers het
full-range signaal doorgeven. Dit kan inderdaad tot een verminderde vervorming
leiden; de versterkers worden immers alleen substantieel belast in het
frequentie gebied van de aangesloten luidspreker.)
Ook hoeft het filter vóór de eindversterkers niet per sé actief te zijn (gebruik makend van versterkende elementen als OpAmps, transistoren of buizen) Een filter dat alleen uit weerstanden en condensatoren bestaat is heel goed mogelijk, maar biedt wat minder mogelijkheden voor optimalisatie.
Het is wel nuttig om de tweeters te voorzien van een serie-condensator, met een kantelfrequentie van een paar honderd Hz.. Het zou sneu zijn als je per ongeluk 60 watt 50 Hz brom in de tweeter stopt, want dan is waarschijnlijk de dome gelanceerd.
Multi-amping kost natuurlijk meer eindversterker trappen, en dat lijkt erg duur, maar als je kunt zelfbouwen valt dat reuze mee. Ik hoop op enige termijn verslag te doen van de restauratie van mijn tri-amp systeem.
Ik heb ook meerweg
koop-versterkers gezien met een ingebouwd actief filter en verrassend redelijke
prijzen. Kijk o.m. bij www.remo.nl, (al zijn de
filters daarbij wel erg steil)
En kijk ook eens naar de versterker modules bij Amplimo