Begrippen E                                                               <laatst bijgewerkt:  2020-12-01>

E, de letter E
Wordt in de elektro(nica)techniek gebruikt voor de elektrische spanning, naast de letter U.
Bij een (lichtnet) aansluiting betekent het veelal "Earth" of Ned: aarde. De aansluiting voor de veiligheids aarde.

E-reeks, E6, E12, E24 etc.
Standaard reeksen voor de waarden van o.m. weerstanden en condensatoren.
Deze reeksen komen voort uit de tolerantie waarmee die componenten gemaakt worden. Het heeft weinig zin om weerstanden met +/- 10% te maken in een reeks nominale waardes die in stapjes van 1% gaat. De tolerantie gebieden zullen elkaar ruim overlappen.
Zo zijn de volgende reeksen gestandaardiseerd: (het zijn meetkundige reeksen met een ongeveer constante verhouding. Het getal achter de E geeft aan in hoeveel stapjes een decade (factor 10) verdeeld is.
E6: 1, 1.5, 2.2, 3.3, 4.7, 6.8
E12: 1, 1.2, 1.5, 1.8, 2.2, 2.7, 3.3, 3.9, 4.7, 5.6, 6.8, 8.2
E24: 1, 1.1, 1.2, 1.3, 1.5, 1.6, 1.8, 2.0, 2.2, 2.4, 2.7, 3.0, 3.3, 3.6, 3.9, 4.3, 4.7, 5.1, 5.6, 6.2, 6.8, 7.5, 8.2, 9.1. 
Soms hanteert men voor E24 een subset van de E48 reeks:  1, 1.1, 1.21, 1.33, 1.47, 1.62, 1.78, 1.96, 2.15, 2.37, 2.61, 2.87, 3.16, 3.48, 3.83, 4.22, 4.64, 5.11, 5.62, 6.19, 6.81, 7.50, 8.25, 9.09.
Er is ook nog een E48, een E96 en een E192 reeks, maar die kom je audio techniek niet gauw tegen.
Condensatoren zitten vaak in een grove reeks, omdat die niet gemakkelijk met een zeer kleine tolerantie gemaakt kunnen worden.

Echo
In een wat grotere ruimte kan er door reflectie een geprononceerd vertraagd geluid ontstaan. We noemen dit echo.
Indien het (multipel) gereflecteerde geluid gelijkmatig uitsterft noemen we het galm of nagalm.

Eddy-current
Ook: Wervelstromen. Genoemd naar ene meneer Eddy die het verschijnsel (denk ik) ontdekt en/of beschreven heeft. 
Als een wisselend magneetveld een geleidende plaat ontmoet zullen er in die plaat wervelstromen gaan lopen die het magneetveld ten dele neutraliseren. Dit effect helpt bij het afschermen van magnetische wisselvelden, ook als het afschermmateriaal niet magnetiseerbaar is zoals aluminium of koper. Anderszijds zijn wervelstromen een beruchte bron van verliezen in transformatoren, elektromotoren en generatoren. Ook beperkt het onder omstandigheden de afscherming van een "Kooi van Faraday"
De werking van Inductie-kookplaten berust op wervelstromen die in de bodem van de pan opgewekt worden en daar warmte veroorzaken.
In sommige luidspreker chassis' wordt het principe doelbewust gebruikt om een betere demping te krijgen van de eigen resonanties. De wervelstromen ontstaan nl. net zo goed wanneer een metalen plaat (of ring) beweegt in een magneetveld.

Effectieve waarde
De amplitude van een zuiver sinusvormige wisselstroom of spanning kan op verschillende manieren aangegeven worden:
- De piekwaarde: De waarde op de top van de sinus.
- De gemiddelde waarde : Dit is het gemiddelde van de stroom/spanning als alle negatieve delen van de golf positief zouden zijn. Het is 0.64 maal de piekwaarde.
- De effectieve waarde: Dit is de waarde van een gelijkstroom of spanning die in een zuivere weerstand dezelfde warmte opwekt als de gegeven wisselstroom. Hierbij wordt er rekening mee gehouden dat de warmte ontwikkeling evenredig is met het kwadraat van de momentane spanning of stroom. De effectieve waarde is 0.707 maal de piekwaarde.
Bij afwijkende golfvormen zijn de verhoudingen tussen effectieve, gemiddelde en piek-waarde doorgaans anders.
Zie ook RMS en TRUE-RMS.

Eindversterker
Versterker die het vermogen levert aan de luidsprekers.
Veelal samengebouwd met een Voorversterker en/of een Regelversterker, maar soms zitten de eindversterkers in de luidsprekerkast..

Elco, elko
Elektrolytische condensator.
Condensator waarbij het dielëctricum ontstaan is en in stand gehouden wordt door een elektrolyt, dat is een min-of-meer vloeibare elektrische geleider.

Elektreet
Een kunststof waarin een permanent elektrisch veld is aangebracht, vergelijkbaar met het magnetisch veld van een (permanente) magneet.
De meest bekende toepassing is die in de "elektreet microfoon"  Vaak toegepast in telefoontoestellen en video/foto camera's.

Elektrolyt
Een vloeistof waarin elektronen vrij kunnen bewegen. Het gaat meestal om eenvoudige zuren of basen, waarbij het zuur of de base gesplitst is in positieve en negatieve ionen.
Een typisch voorbeeld is accuzuur.
We spreken ook van een elektrolyt als we een elektrolytische condensator bedoelen.

Elektronen
Onderdelen van het atoom. Dragers van de elektrische stroom. Het elektron heeft een massa van 9.1*10-28 gram en een negatieve elektrische lading van 1.6*10-19 Coulomb.
Dat betekent dat er bij een stroom van 1 Ampere ca. 6.25 *1018 elektronen per seconde door de draad gaan. Dat is zes maal miljoen maal miljoen maal miljoen
Elektronen worden aangetrokken door positieve elektrische ladingen. Negatieve elektrische ladingen stoten elektronen af.
Elektronen spelen de hoofdrol in alle elektrische verschijnselen en in alle chemische verbindingen.

Er bestaat ook een anti-elektron, dat is een deeltje met exact dezelfde eigenschappen als het elektron, behalve dat de elektrische lading positief is. Dit "positron" speelt een essentiele rol in de PET scanner voor stofwisselings onderzoek in ziekenhuizen.Als een elektron en een postron elkaar ontmoeten elimineren ze elkaar en blijft er alleen een rontgenstraal over. Het positronische brein van Isaac Asimov' robots is natuurlijk science fiction.

Elektronenbuis
Element voor het versterken van elektronische signalen.
Werking: In een vacuum gezogen meestal glazen buis bevindt zich een dunne metalen buis, de kathode, die d.m.v. een gloeidraad verhit wordt. Hierdoor zendt de kathode elektronen uit.
Rondom de kathode bevindt zich een metalen cylinder, de anode. Deze staat op een positieve elektrische spanning, en vangt daardoor de elektronen van de kathode op: er gaat een elektrische stroom lopen.
Tussen anode en kathode bevindt zich een rooster, een metalen elektrode met relatief grote openingen. Kleine spanningsverschillen op het rooster veroorzaken relatief grote veranderingen in de anodestroom.
Zie het rooster maar als de kraan in een hogedruk waterleiding, waarmee de waterstroom met weinig moeite geregeld kan worden.
Tot ca. 1950 waren elektronen buizen de enige motoren van de elektronica. Na die tijd zijn ze geleidelijk aan op bijna alle fronten vervangen door Halfgeleiders, omdat die veel goedkoper, betrouwbaarder, kleiner en zuiniger met energie zijn.
Voor de geluidskwaliteit maakt het niet uit of een versterker met elektronenbuizen of met halfgeleiders (transistoren) uitgerust is. Buizenversterkers zijn wel veel duurder.
Elektronen buizen komen met een verscheidenheid aan aantal roosters. De Triode heeft drie elementen, kathode, rooster en anode. De Tetrode heeft een extra rooster: het schermrooster, tussen het stuurrooster en de anode, dat meestal op een constante positieve spanning gezet wordt. De Penthode heeft tussen de anode en het schermrooster nog een z.g. remrooster.
De Hexode en de Heptode, met 4 en 5 roosters werden gebruikt als mengbuis (mixer) in super-heterodyne ontvangers. Van de Septode ken ik geen toepassing.
De Octode is wel de buis met de meeste roosters en werd gebruikt als zelf-oscillerende mengbuis (mixer) in super heterodyne ontvangers.

Elektronica vs. Elektrotechniek. Wat is het verschil?
Ik hanteer het volgende onderscheid:
Elektrotechniek houdt zich bezig met energie opwekking en distributie en eenvoudige signalering (alarmbellen en zo)
Elektronica concentreert zich op de eigenschappen en toepassing van actieve of versterkende elementen zoals transistoren, geintegreerde circuits en elekronen buizen en op de kwaliteit van signalen die daardoor vloeien of behandeld worden.
Deze vakgebieden overlappen elkaar hier en daar, zodat het onderscheid soms niet zo scherp is. Voor werkers in het ene gebied is het vaak nuttig om ook wat van het andere gebied te weten.

Electrosmog
Een wat tendentieuze voorstelling van de "mist" van elektromagnetische velden die ons omringt. Als we die signalen inderdaad konden zien zou het er eerder uitzien als de (overweldigende) aanblik van de lichtjes van een mega-stad met wolkenkrabbers en zo op een heldere nacht.
De meest voorkomende bronnen van deze "vervuiling" zijn PC's en mobile telefoons. Niet omdat ze zo sterk stralen, maar omdat er zoveel zijn.
Er is maatschappelijke ongerustheid over de invloed op de gezondheid, maar in de meeste gevallen is de invloed volstrekt verwaarloosbaar. Een langdurig gesprek via een mobile telefoon levert een verwarming van een paar tiende graad op in de omgeving van het oor. Dat is minder dan de verwarming die ontstaat als je dat oor een poosje afdekt met je hand, of als je op 1 oor op je kussen ligt.


Elektrostaat
Een luidspreker die werkt volgens het elektrostatische principe. Elektrostaten geven doorgaans een zeer goede tot uitzonderlijk goede geluidsweergave. In de koop-sector zijn ze tamelijk duur, maar er zijn voor een handige knutselaar zelfbouw mogelijkheden voor een handvol honderdjes.
Zie het hoofdstuk over elektrostaten.

Elektrostrictie
Een eigenschap van sommige stoffen. Als er over zo'n stof een elektrische spanning aangelegd wordt verandert de vorm ervan.
Het meest bekend is het Piezo-elektrisch effect. Maar recentelijk zijn ook een aantal kunststoffen ontwikkeld die zulke effecten vertonen.
Op het gebied van luidsprekers mogen we daarvan wel iets verwachten in het komende decennium. Zoek op internet eens met de zoekterm "Artificial Muscles"

Eloxeren
Een oppervlakte behandeling voor v.n.l. aluminium. Het proces bestaat uit het afbeitsen van een bepaalde laagdikte, gevolgd door het elektrolytisch laten aangroeien van evenveel aluminium oxide.
Eloxeer lagen kunnen in allerlei kleuren gemaakt worden.
De meeste eloxeer-lagen zijn elektrisch isolerend. Bij onderdelen die goed geleidend met elkaar verbonden moeten worden moet d.m.v. plaatselijk afplakken voorkomen dat er een laag ontstaat, of de eloxeerlaag moet plaatselijk verwijderd worden of door bijv. een kartelring doorgedrukt worden.

Om niet audio-gerelateerde redenen heb ik een artikel gemaakt over het anodiseerproces. Zie http://www.janbeeprojects.nl/Anodiseren/Anodiseren.htm

EM-velden
Elektro-magnetische velden.
Vóór pakweg 1800 werden elektriciteit en magnetisme als volstrekt aparte verschijnselen gezien. Het was de Franse André-Marie Ampère die als eerste constateerde dat de elektrische stoom de veroorzaker van het magnetische veld is. Later gaf de Schotse James Clerc Maxwell een gedegen wiskundige onderbouwing van de interactie tussen  magnetische en elektrische verschijnslen. De "vergelijkingen van Maxwell" worden wel gezien als de eerste stap op weg naar de "grote unificatie" oftewel de "theorie van alles"

EMC
Elektro- Magnetische Compatibiliteit, oftewel de mate waarin elektrische apparaten elkaar niet storen.
Er bestaan wettelijk voorgeschreven normen en meetmethodes voor ongeveer alle denkbare apparatuur. Deze normen schrijven voor hoeveel storing een apparaat naar z'n omgeving mag uitsturen (emissie), en tegen welk nivo van storing een apparaat bestand moet zijn (immuniteit: normaal blijven functioneren c.q. niet stuk gaan of onveilig worden)
Deze normen omvatten radiogolven, storing die via kabels en lichtnet overgedragen kan worden, en statische ontladingen (ESD).
Zie de hoofdstukken over storing en EMC

EMK
Elektro Motorische Kracht. Een wat ongelukkige uitdrukking voor de spanning die bijv. een draaiende elektromotor of een bewegende luidspreker opwekt, simpelweg door die beweging.
Bij luidsprekers "ziet" de luidspreker de lage impedantie van de versterker. Daardoor gaat er een stroom lopen die de eigenmachtige beweging van de luidspreker dempt. De luidspreker wordt zo gedwongen om alleen te bewegen volgens wat de versterker aangeeft. Zie het hoofdstuk over Luidspreker Demping  

Engels, de Engelse taal.
Er is in de "High end HiFi" wereld een sterke tendens om allerlei uitdrukkingen waarvoor goede Nederlandse woorden bestaan in het Engels te zeggen.
Het klinkt wel stoer en duur, en je bewijst dat je "erbij hoort". Fabrikanten maken er ook dik gebruik van. Voor een "Interlink" moet je bijv. veel meer betalen dan voor een "Signaalkabeltje".
Ik probeer op deze website (Ned: webstek) zoveel mogelijk de Nederlandse begrippen te gebruiken en/of vertalingen te geven, tenzij het om algemeen ingeburgerde begrippen gaat.

EP
Extended Play. Zie Grammofoonplaat.  

Epsilon (griekse letter)
Aanduiding van de diëlectrische constante. Eigenschap van een isolatie materiaal, in het bijzonder het isolatie materiaal in condensatoren.
We gebruiken een getal voor lucht en een getal dat aangeeft hoeveel groter de epsilon is voor een isolatie materiaal.
Die voor lucht is 8.854 E-12 Farad per meter, dit noemen we de absolute diëlectrische constante. Gebruikelijke isolatie materialen in kabels en zo hebben een relatieve epsilon tussen 1 en ca. 6, maar in (keramische) condensatoren komen wel waardes voorbij 10000 voor.
Materialen met een hoge epsilon hebben het voordeel dat een condensator met een bepaalde capaciteit kleiner van afmetingen is, maar vaak zijn de temperatuur afhankelijkheid, de verliezen bij hoge frequenties en andere onaangename eigenschappen ook sterker.

Equalizer
Een apparaat om een slechte frequentie overdracht "recht te trekken"
Zo'n ding doet een soort klankregeling, maar dan in 5 tot 12 of meer verschillende frequentie gebieden. Het is meestal een platte kast met veel schuifregelaars.
In HiFi kringen wordt het gebruik van equalizers met grote argwaan bekeken, omdat het meestal betekent dat je probeert de gebreken van slechte luidspreker systemen te verdoezelen.

Erg
Een ouderwetse maat voor energie. Wordt nog wel eens gebruikt in de deeltjes fysica. 1 Erg = 10-7 Joule.
Zie Joule

ESR
In verband met een condensator bedoelt men de "Effective Series Resistance", of de effectieve serie weerstand.
Geen enkele praktische condensator is perfect, ze komen allemaal met een beetje serie weerstand en zelfinductie. Zowel die weerstand als de zelfinductie manifesteert zich als een schijnbare serieweerstand die frequentie afhankelijk is.
In de audio elektronica is de ESR bijna altijd onbelangrijk, omdat we condensatoren vrijwel nooit zo toepassen dat ze een extreem kleine weerstand of impedantie moeten hebben.
In de zeldzame gevallen dat dat wel nodig is kun je door het paralell schakelen van verschillende types condensatoren met bijpassende waardes een lage ESR bereiken over een zeer groot frequentie bereik.

Ether  (2 betekenissen)
Een desinfecterende en verdovende vloeistof of -damp die vroeger veelvuldig in ziekenhuizen gebruikt werd. Dit spul wordt tegenwoordig niet meer gebruikt wegens de bijwerkingen (hoofdpijn) en het explosie gevaar van lucht-ether mengsels.
In de begintijd van de radio werd er verondersteld dat radio golven zich voortplanten via een niet-waarneembaar medium dat toen "ether" gedoopt werd. Later is er vastgesteld dat radio golven zich net als alle andere elektromagnetische golven voortplanten door het vacuum en de meeste niet-geleidende stoffen; Er is geen speciale tussenstof nodig voor het transport. De "ether" is in deze zin een fictie.
In verband met de voortplanting van radio golven is de term "ether" echter nog steeds in zwang als spraakgebruik; "Via de ether" duidt op ontvangst van "terresteriale" (dus op de aarde staande) zenders, als tegenstelling tot ontvangst via kabelnetwerken, internet en sateliet zenders. Dat laatste is weer inconsequent want dat gaat wel "door de lucht". 

eV
Elektron Volt. Een energie-maat die in de natuurkunde vaak gebruikt wordt. Het is de energie die een elektron meekrijgt als het een spanningsverschil van 1 Volt doorloopt.
1 eV = 1.6 10-19 Joule. Zie Eenheden.  

Expander
Een apparaat of elektronisch circuit dat de dynamiek (het verschil tussen hard en zacht) vergroot.
Zie ook: Compressor.