Begrippen C                                                                                                                                             <laatst bijgewerkt:  2020-12-01>

C
De letter C wordt nog al eens gebruikt voor de lichtsnelheid. 3*108 meter per seconde of 300.000 km/sec.
Verder wordt er vaak een capaciteit, = de waarde van een condensator of een condensator zelf mee bedoeld.
De letter C wordt ook gebruikt voor de eenheid van elektrische lading, de Coulomb. 1 C = 1 Ampere.sec

Cables are components themselves
Dit is een perfect voorbeeld van pure marketting prietpraat. Het vervolg van deze uitspraak is steevast dat je er bijzondere aandacht = veel geld aan moet spenderen.
En dat is onzin, want de goedkope standaard signaal kabeltjes voldoen altijd, en luidsprekerkabels moeten voldoende dik zijn. Punt uit.
Lichtnet kabels hebben al helemaal geen invloed op de geluidskwaliteit
Zie de hoofdstukken over bekabeling.

Calorie
Ouderwetse eenheid voor een hoeveelheid energie of arbeid. Zie Joule.  
1 Calorie is 4.184 Joule of wattseconde.
1 kWh (kilowattuur) is 860 kCal.
Als men in de voedingsleer de eenheid Calorie gebruikt bedoelt men meestal de kilo-Calorie, ook wel de "grote Calorie" genoemd.

Capaciteit
Capaciteit is de eigenschap van een condensator, n.l. de mogelijkheid om een elektrische lading (tijdelijk) op te slaan.
Twee geleiders die van elkaar gescheiden zijn door een isolatie materiaal vomen een condensator, of capaciteit. Lees verder....

Capstan, Kaapstander
Bij alle apparaten die magneetband afspelen (bandrecorders, casettedecs, DAT, video-tape) is de capstan het asje dat de bandsnelheid bepaalt. De band wordt tegen de capstan aangedrukt door een rubber rolletje, de aandruk-rol. De uitdrukking is afkomstig uit de scheepvaart.

Carrier
Draaggolf. Signaal of frequentie waarop een ander signaal gemoduleerd is.

Cascode
Een schakeling met twee transistoren zoals hier. (Het kan ook met Fets, of buizen of een mix daarvan)
Met deze schakeling kan vrij gemakelijk een grote bandbreedte bereikt worden. Je ziet dit circuit vrij vaak in video versterkers en in het ingangs circuit van oscilloscopen en andere breedbandige versterkers.

Causaal, Causaliteit
Dit betekent dat iets voldoet aan de wet van oorzaak en gevolg, n.l. dat de oorzaak altijd voorafgaat aan het gevolg.
In de wereld van digitale filters komen we ook non-causale filters tegen, dat zijn filters waar er aan de uitgang al iets gebeurt, terwijl er aan de ingang nog niets gebeurd is. Natuurlijk kan dat niet in echte tijd, maar de truuk is dat het hele signaal vertraagd wordt zodat het filter toch als het ware vooruit kan kijken.
Vergelijk het met de mogelijkheid die sommige DVD-recorders of sateliet ontvangers tegenwoordig bieden om de reclame-blokken midden in de film "door te spoelen". Dat werkt bij de gratie van dat je eerst een opname start, dan een half uurtje wacht en dan de opname gaat afspelen. Je kunt dan dat halve uur aan reclame blokken doorspoelen, maar je kunt natuurlijk niet vooruitlopen op de uitzending.

CB
Citizens Band, een gebied van radio frequenties die voor burgerlijk gebruik vrijgegeven is. In Nederland de 27 MHz band.

CCA
afkorting van "Copper Clad Aluminium". Een elektrische draad van aluminium met een buitenlaag van koper.
Het voordeel is dat aluminium wat goedkoper is dan koper. Het nadeel is dat je meer aderdoorsnede nodig hebt voor dezelfde weerstand.
Bij hogere frequenties (boven audio) speelt dat nadeel niet meer zo omdat de stroom dan voornamelijk in de buitenste schil van de draad loopt. Zie: Skin-effect.
Kortom: voor audio toepassingen, bijv. luidsprekerkabel heeft CCA hoegenaamd geen voordelen.

CCW
Engels voor: Counter Clockwise, tegen de klok in draaiend, links om. Het tegenovergestelde is: CW, Clockwise.

CD
Compact Disk, medium voor het opslaan van geluids informatie of computer gegevens.
De CD heeft de vinylplaten (LP) zo goed als volledig van de markt verdrongen, enerzijds wegens de betere geluidskwaliteit, maar wellicht nog meer wegens de betere hanteerbaarheid.
In het het hoofdstuk over "Analoog en Digitaal" geef ik wat specificaties over de verschillen t.o.v. de LP, en er is een hoofdstuk over de werking van de CD-speler.

CE, CE markering
Een merkteken dat binnen de EU verplicht is op o.m. alle elektrische en elektronische apparaten en op veel onderdelen.
Iedereen mag een CE markering op z'n producten aanbrengen. Er is geen verplichte keuring. De eisen om het CE-merk te mogen voeren gaan o.m. over elektrische veiligheid (schok, brandgevaar) en EMC: het apparaat mag niet meer dan een bepaalde hoeveelheid storing in z'n omgeving veroorzaken, en het mag onder invloed van storing van buitenaf niet onveilig worden.
Een fabrikant die niet aan de eisen voldoet maar toch CE plakt, kan daarvoor een boete en een verkoop verbod krijgen.

Cent
In de muziek theorie is de cent 1/100 van het frequentie interval tussen twee opvolgende tonen op de piano.
Wiskundiger uitgedrukt: Het is de 1200ste machts wortel uit 2 (bij de gelijkzwevende stemming)

Cermet
Een bepaalde uitvoerings vorm van weerstanden voor wat groter vermogen (vanaf ca. 2 Watt) Je herkent ze aan de vorm: witte staafjes met een vierkante doorsnede; aan elk eind komt er een draadje uit.
De naam komt van het engelse "ceramic" voor keramiek en "met" voor metaal. Het zijn draadgewonden weerstanden met vermogens van 2 tot enkele 10-tallen watts.

Cinch
Meest gebruikte connector type voor huiskamer audio. Ook bekend als RCA of Tulp stekkers.

Clock, Clock oscillator
In digitale systemen is er altijd een klok, of klok-oscillator (eng: clock-) die het hele digitale gebeuren "op tijd" zet. Bijna altijd is dit een kristal-oscillator (eng: crystal of X-tal oscillator)
Deze oscillatoren hebben een nauwkeurigheid en stabiliteit die zo'n honderd keer beter is dan die van de beste top-violist.

Coax, coaxiaal
Het woord co-axiaal betekent simpelweg: Met gemeenschappelijke as.
In de elektonica bedoelen we er meestal een soort kabel mee die bestaat uit een centrale draad, een cylindervormige laag isolatie en een omwikkeling of omvlechting met een geleidende mantel. De mantel kan ook uit een gewikkelde folie bestaan. Vaak loopt er ook nog een min of meer rechte blanke draad mee in de mantellaag. De mantel zelf is weer omgeven met de buitenste isolatielaag.
Coax kabel wordt vooral voor hoogfrequente toepassingen gebruikt, zoals antennekabels.
In feite zijn ook de eenvoudige afgeschermde signaalkabels die voor analoge audio gebruikt worden coaxiaal, maar het gebruik wil dat we pas over coax spreken als er de noodzaak is om karakteristiek af te sluiten
Coax kabel komt in een groot aantal varianten. Vaak worden die aangeduid met de letters RG, en dan een 2..4 cijferig nummer. Via de website e-panorama (zie mijn link pagina) kun je te weten komen wat die nummers betekenen.

Codec
Samenvoeging van Coderen en Decoderen. Elektronische schakeling die deze functies uitvoert.
In de digitale telefonie worden codec's veelvuldig toegepast. De codering is steeds niet-lineair, en vaak gecomprimeerd in dynamiek. De bedoeling is om het gesprek met zo weinig mogelijk bits over te sturen.
E.e.a. veroorzaakt nogal wat vervorming, die voor telefonie wel toelaatbaar is, maar voor muziek weergave volstrekt niet.

Coil
Eng. voor spoel. Zie zelfinductie

Commerciële omroep
Waarschuwing! Reklame uitzendingen kunnen onderbroken worden door programma's die alleen maar over onzin gaan en die alleen bedoeld zijn om de tijd tot het volgende reklameblok te vullen. Het kijken ernaar kost tijd die je beter kunt gebruiken om te proberen wat slimmer te worden.

Common mode
Een signaal dat in gelijke mate op zowel de heengaande als de terugkomende signaalleiding staat noemen we common mode.
In veel gevallen is een ontvangend apparaat ongevoelig voor common mode (stoor)signalen.
Zie het hoofdstuk over Differentiele Verbindingen

Compatibel
Verenigbaar. Compatibele dingen kunnen met elkaar samenwerken.

Complementair
Lett: aanvullend.
In de elektronica wordt deze term veel gebruikt als het gaat om symmetrische versterkerschakelingen waarbij transistoren gebruikt worden die zo goed als identieke eigenschappen hebben, maar met tegengestelde polariteit werken.
Bij bipolaire transistoren spreken we over PNP en NPN transistoren, bij veldeffect transistoren over N-kanaal en P-kanaal.

Complex
Samengesteld, ingewikkeld, onontwarbaar.
In de elektrotechniek wordt er gedoeld op de "complexe rekenwijze", een eenduidige en niet zo heel erg moeilijke rekenmethode waarmee we kunnen omgaan met stromen en spanningen die niet in fase zijn.
De aanduiding "complex" wordt ook wel gebruikt om aan te geven dat een impedantie "niet Ohms", of "niet reëel" is, c.q. capacitieve en/of inductieve componenten bevat, of anders gezegd: dat er faseverschuiving is tussen stroom en spanning.
Op deze website zal ik doorgaans geen berekeningen maken met complexe getallen. (De Spice simulaties gaan natuurljk wel complex, maar dat merk je niet zo)
Zie ook de letters J en I..

Compliantie
Lett: meegevendheid. Het begrip is van toepassing op luidsprekers-chassis  (1 van de Thiele-Small parameters geeft dit aan) en afspeel elementen (naald) voor vinyl-platen.
Het "omgekeerde" begrip is Stijfheid.
Bij luidsprekers kun je niet zonder meer stellen dat een hoge compliantie gunstig of ongunstig is. Dat moet beoordeeld worden in samenhang met een hoop andere gegevens.
Bij vinyl platenspelers is een hoge compliantie doorgaans gewenst, maar hier is ook wer een bovengrens; bij te hoge compliantie van de naald krijg je problemen bij het afspelen van ietwat hobbelige platen.


Compressie
Technieken die vooral in de wereld van digitale audio en video opslag en overdracht gebruikt worden om de benodigde bandbreedte of opslagcapaciteit te beperken.
We onderscheiden "exact reconstruerende" technieken van "lossy" of verliesgevende technieken.
   
Compressor
In de audiotechniek een apparaat of circuit dat de dynamiek (verschil tussen hard en zacht) vermindert.
Tegenstelling: decompressor of expander.

Computer veiligheid
Niet echt een audio onderwerp, maar ik geef hier een paar tips die je doorgaans niet tegenkomt op sites of in artikelen over dat onderwerp.
Tip 1: Gebruik geen Micro$oft Windows op je computer(s).
 - Windows is nog steeds notoir vatbaar voor malware. Dat komt omdat het beveiligings systeem in de basis afwezig is, beveiliging is er op een tamelijk hoog nivo overheen gesmeerd, en bevat daardoor allerlei gaten. Linux (en alle Unix varianten) daarentegen kennen beveiliging op het allerlaagste nivo, het filesysteem. Elk bestand heeft z'n eigen beveiligings instellingen zoals wie het mag lezen, schrijven of wissen, en wie het mag laten uitvoeren (runnen, in executie brengen).
 - Windows wordt nog steeds door de meerderheid op deze wereld gebruikt en is daardoor het meest aantrekkelijke systeem om er malware voor te maken.
Tip 2: Zet je documenten, foto's, video's, muziek, etc. NIET op de standaard plaatsen, zoals in Windows: C:\Documents and Settings\<gebruiker> of in Linux: /home/<gebruiker> maar ergens anders. Beter: op een andere partitie van je Harddisk, nog beter op een andere fysieke Harddisk, of nog beter op een netwerk drive. Zorg wel dat er geen standaard links naar die locatie is. Ransomware zal nl. -als je erdoor getroffen wordt- via de standaard paden proberen bestanden te versleutelen.  Lekker mis.
Maak regelmatig back-ups op een off-line medium, bijv een USB kastje waar een losse Harddisk op aangesloten kan worden.

Condensator
Zie Capaciteit. De condensator is het ding, capaciteit de eigenschap om elektrische lading te kunnen opslaan, en de mate waarin.

Conque
Bijzondere luidspreker behuizing voor de weergave van hoge tonen.
Zie: hoofdstuk Luidsprekerbehuizingen.

Conservatieve schatting
In de wetenschap en de techniek doen we nog wel eens een schatting, omdat de tijd of de gelegenheid er niet is om iets precies uit te zoeken.
Een verstandige techneut of wetenschapper schat zo'n factor dan zodanig ongunstig in dat het onwaarschijnlijk is dat die factor later nog ongunstiger blijkt te zijn, en z'n betoog daardoor omver haalt. Zo'n schatting noemen we conservatief.

Contact geluid
In verband met geluids overlast naar de buren spreken we over contact geluid als de trillingen overgedragen worden door direct contact tussen de geluidsbron en de muren/vloeren/plafonds, en zo bij de buren terecht komen. Dit in tegenstelling tot geluid dat via luchttrillingen de muren en de buren bereikt.
Bij geluid uit hifi installaties is de contact-overdracht meestal veel geringer dan de lucht-overdracht, om de simpele reden dat hifi luidsprekerkasten zo ontworpen worden dat ze zelf zo weinig mogelijk trillen. Dit geldt vooral voor grote kasten. Het nut van isolatie maatregelen als rubber tegels en spikes is dan ook zeer beperkt. De geluids overdracht gaat vooral via de lucht en kan alleen beperkt worden door de volume regelaar of verhuizen.
Bij bijv. een piano ligt dit geheel anders. De kast speelt daar een essentiele rol bij het afstralen van het geluid. Als je daarmee last met de buren hebt kan het heel goed helpen om het instrument op rubber tegels te zetten en een meter of zo van de muur te houden.

Copieren van CD's en DVD's
CD's en DVD's en BlueRay schijven kunnen vrij gemakkelijk met een computer of laptop gecopieerd worden.
SACD is ontworpen om copieren onmogelijk te maken, maar het schijnt inmiddel wel mogelijk te zijn.

Corner Frequency
Zie Kantelfrequentie

Cosinus
Verwant aan de sinus. Wiskundig begrip. De Cosinus is een golfvorm die identiek is aan de sinus, maar 90° in fase verschoven is t.o.v. de sinus.

Cosinus-phi of Cos-fi
De mate waarin de stroom die een apparaat uit het lichtnet opneemt in fase is met de spanning.
De waarde 1 geeft aan dat die in fase zijn. Soms staat er "Cap" of "Ind" bij, dat duidt op capacitief of inductief, oftewel of de stroom voor of achter loopt.
De energie distributie bedrijven willen graag een waarde van 1 zien. Zie ook "Power Factor, -correction" en kijk in het hoofdstuk over condensatoren

Coulomb
De eenheid van elektrische lading. 1 Coulomb is 1 Ampere gedurende een seconde. (of bijv. 100 mA gedurende 10 seconden)
De lading van het elektron bedraagt 1.6E-19 Coulomb.
Als een condensator geladen wordt met een bepaalde lading is de spanning over de condensator afhankelijk van die lading, en van de capaciteit van de condensator. Hoe groter de lading hoe meer spanning, en hoe groter de capaciteit hoe kleiner de spanning.
Er geldt dus: U = Q/C. U is de spanning in volt, Q de lading in Coulomb en C de capaciteit in Farad.

Creep
Lett: kruip, kruipen. O.m. het verschijnsel dat soldeerverbindingen waarbij de draden onder mechanische spanning staan op lange termijn kunnen loslaten. Een draad moet dan ook altijd dóór het oog van een soldeerlip gestoken worden.
Creep komt ook voor bij lijmverbindingen. Sommige lijmsoorten hebben er last van en somige andere volstrekt niet.
Ook: het verschijnsel bij een wat langdurig project dat de eisen aan het eindproduct tijdens de loop van het project veranderen. 1 van de belangrijkste oorzaken waardoor een project uitloopt in tijd of veel duurder uitvalt dan aanvankelijk begroot.

Crimp
Manier om een kabelader aan een stekker-pen of -bus, ringtong of vorkje te bevestigen. Het gestripte eind van de ader wordt in een busje gestoken. Met een speciale tang wordt het busje met grote kracht om de kabel geklemd, ned: krimpen, eng: to crimp. De materialen van kabel en bus vloeien in elkaar.
Bij een goede crimp verbinding is er een zeer lage overgangsweerstand en de overgang tussen kabel en bus is gasdicht, dus ongevoelig voor corrosie.
D
e kwaliteit van de verbinding is alleen gegarandeerd als je de juiste tang gebruikt. (en die zijn meestal erg duur) Met een "Garagetang" kun je een redelijk goede verbinding maken maar er is geen garantie.

Crimp-sleeve
Zie Krimpkous.

Cryo, Cryo-techniek, Cryostaat
De Cryo-techniek heeft betrekking op het opwekken van, en het omgaan met extreme koude. 
We spreken doorgaans van cryo-techniek als het om temperaturen gaat onder ca. -100ºC.
Een paar weetjes:
Het absolute nulpunt ligt op ca. -273.15 ºC. Dat is de laagste temperatuur die in de natuur kan bestaan. Op aarde is die temperatuur in wetenschappelijke laboratoria benaderd tot op enkele miljoensten van een graad. In de ruimte tussen de sterrenstelsels is het ca. 4ºC warmer.
We spreken ook wel over Kelvin-temperaturen. De temperatuurschaal van Kelvin begint bij het absolute nulpunt en kent derhalve geen negatieve waarden. De Kelvin-schaal heeft verder dezelfde afstand tussen de graden als de Celcius-schaal. 0ºC is dus 273.15K. Let op! Als we een temperatuur opgeven in Kelvin dan gebruiken we niet het graden teken ( º ). De Kelvin is de grond-eenheid voor temperatuur.

Kooldioxide, eng: Carbondioxide, CO2 , wordt bij -78ºC vast. CO2 kent geen vloeibare toestand bij atmosferische druk. Vast CO2 is in de handel verkrijgbaar als droogijs en heeft een temperatuur omstreeks -70ºC. Het wordt nog al eens gebruikt om elektronische en andere spullen te testen bij temperaturen beneden -30ºC, want dat bereik je niet meer met een goedkope conventionele compressor - vrieskast. Droogijs is relatief goedkoop.

Zuurstof, eng: Oxigen, O2, het voor de levende natuur zo belangrijke bestanddeel van de atmosfeer wordt bij 90.2 K, dat is -182.95ºC vloeibaar. Vloeibare zuurstof wordt o.m. gebruikt in de raket-techniek. Weer op kamertemperatuur vindt het als zeer zuivere zuurstof tal van toepassingen, o.m. bij de beademing in een ziekenhuis.

Stikstof, N2, het overgrote deel van de aardse atmosfeer (bijna 80%), wordt vloeibaar bij 77.4 K, dat is -195.75 ºC. Vloeibare stikstof wordt veelvuldig gebruikt in de industrie, ziekenhuizen en wetenschappelijk instituten voor het bereiken van een lekker lage temperatuur. Op kamertemperatuur gebracht vormt deze stikstof een alternatief voor perslucht (bevat geen vocht en geen olie, zoals gewone perslucht) en als beschermende atmosfeer voor voedselverpakkingen.

Bij nog lagere temperaturen worden andere bestanddelen van de lucht vloeibaar, zoals bijv. het edelgas Helium (He) bij 4.2 K. 
Vloeibaar Helium wordt o.m. gebruikt in z.g. supergeleidende magneten (eigenlijk supergeleidende spoelen waarin de elektrische stroom blijft rondlopen, omdat de Ohmse weerstand echt helemaal nul is geworden)  Belangrijke toepassing: de magneet van een MRI apparaat waarmee medische onderzoeken worden gedaan.

Google eens op  "kwik bijna nul"  en je vindt informatie over hoe Heike Kamerlingh Onnes bijkans per ongeluk de supergeleiding ontdekte in 1911.

Audio toepassing:  
Er worden hier en daar kabels en misschien nog wel andere spullen aangeboden die een "cryogene" of "cryostatische" behandeling (zouden) hebben ondergaan en daardoor beter zouden presteren.
Dat is complete onzin en bedrog. Het gaat meestal om kabels, en die hebben sowieso al geen invloed op de geluidsweergave, laat staan dat daar nog iets aan veranderd zou worden door een keertje afkoelen (meestal met vloeibare stikstof, want dat is de goedkoopste methode) als het al echt gedaan is.

Crystal
Zie Kristal.

Cross-over, cross-over filter
Een circuit dat doorgaans in de luidsprekerkast zit en dat er voor zorgt dat de hoge tonen naar de hoge-tonen-luidspreker gaan en de lage tonen naar de lage-tonen luidspreker. Of, als er ook een middentoon luidspreker is, dat die ook z'n deel krijgt.
Er bestaan veel verschillende schakelingen voor dit soort filters en evenzovele voor- en nadelen, hoewel er nog wel eens hoger van opgegeven wordt dan het waard is.
Vooral voor hen die zelf luidsprekerkasten bouwen is het bestuderen van en experimenteren met verschillende filter schakelingen aan te raden. Zie ook het artikel over wisselfilters

Cross-over vervorming
Dit is een bepaald soort harmonische / intermodulatie vervorming die kan vóórkomen in slecht afgestelde (eind)versterkers van het type B of AB.  Het is vooral te horen bij een zeer geringe geluidsterkte (oor aan de luidspreker). Je hoort dan een sterk vervormd geluid, of het valt soms helemaal weg.
Een slechte, krakende volume regelaar kan een soortgelijke vervorming opleveren, evenals een defecte luidspreker.
Sommige fabrikanten van (luidspreker) kabels beweren dat "gewone" kabels een soort cross-over vervorming zouden produceren. Deze bewering is klinkklare onzin Kabels veroorzaken geen intermodulatie of harmonische vervorming. .
Zie het hoofdstuk over o.m. vervorming.

Crosstalk
Zie Overspraak

Cu
De chemische afkorting van Cuprum, de latijnse naam voor Koper.
Zie Koper.

CW
Engels voor: clockwise, met de klok mee draaiend, rechts om.
Het tegenovergestelde is CCW, counter clockwise.