C
De letter C wordt nog al eens gebruikt voor de
lichtsnelheid. 3*108 meter per seconde of 300.000
km/sec.
Verder wordt er vaak een capaciteit, = de waarde van een
condensator of een condensator zelf mee bedoeld.
De letter C wordt ook gebruikt voor de eenheid van
elektrische lading, de Coulomb. 1 C = 1 Ampere.sec
Cables are components themselves
Dit is een perfect voorbeeld van pure marketting
prietpraat. Het vervolg van deze uitspraak is steevast dat
je er bijzondere aandacht = veel geld aan moet spenderen.
En dat is onzin, want de goedkope standaard signaal
kabeltjes voldoen altijd, en luidsprekerkabels moeten
voldoende dik zijn. Punt uit.
Lichtnet kabels hebben al helemaal geen invloed op de
geluidskwaliteit
Zie de hoofdstukken over bekabeling.
Calorie
Ouderwetse eenheid voor een hoeveelheid energie of arbeid.
Zie Joule.
1 Calorie is 4.184 Joule of wattseconde.
1 kWh (kilowattuur) is 860 kCal.
Als men in de voedingsleer de eenheid Calorie gebruikt
bedoelt men meestal de kilo-Calorie, ook wel de "grote
Calorie" genoemd.
Capaciteit
Capaciteit is de eigenschap van een condensator, n.l. de
mogelijkheid om een elektrische lading (tijdelijk) op te
slaan.
Twee geleiders die van elkaar gescheiden zijn door een
isolatie materiaal vomen een condensator, of capaciteit.
Lees verder....
Capstan, Kaapstander
Bij alle apparaten die magneetband afspelen (bandrecorders,
casettedecs, DAT, video-tape) is de capstan het asje dat de
bandsnelheid bepaalt. De band wordt tegen de capstan
aangedrukt door een rubber rolletje, de aandruk-rol. De
uitdrukking is afkomstig uit de scheepvaart.
Carrier
Draaggolf. Signaal of frequentie waarop een ander signaal
gemoduleerd is.
Cascode
Een schakeling met twee transistoren zoals hier. (Het kan
ook met Fets, of buizen of een mix daarvan)
Met deze schakeling kan vrij gemakelijk een grote
bandbreedte bereikt worden. Je ziet dit circuit vrij vaak in
video versterkers en in het ingangs circuit van
oscilloscopen en andere breedbandige versterkers.
Causaal, Causaliteit
Dit betekent dat iets voldoet aan de wet van oorzaak en
gevolg, n.l. dat de oorzaak altijd voorafgaat aan het
gevolg.
In de wereld van digitale filters komen we ook non-causale
filters tegen, dat zijn filters waar er aan de uitgang al
iets gebeurt, terwijl er aan de ingang nog niets gebeurd is.
Natuurlijk kan dat niet in echte tijd, maar de truuk is dat
het hele signaal vertraagd wordt zodat het filter toch als
het ware vooruit kan kijken.
Vergelijk het met de mogelijkheid die sommige DVD-recorders
of sateliet ontvangers tegenwoordig bieden om de
reclame-blokken midden in de film "door te spoelen". Dat
werkt bij de gratie van dat je eerst een opname start, dan
een half uurtje wacht en dan de opname gaat afspelen. Je
kunt dan dat halve uur aan reclame blokken doorspoelen, maar
je kunt natuurlijk niet vooruitlopen op de uitzending.
CB
Citizens Band, een gebied van radio frequenties die voor
burgerlijk gebruik vrijgegeven is. In Nederland de 27 MHz
band.
CCA
afkorting van "Copper Clad Aluminium". Een elektrische draad
van aluminium met een buitenlaag van koper.
Het voordeel is dat aluminium wat goedkoper is dan koper.
Het nadeel is dat je meer aderdoorsnede nodig hebt voor
dezelfde weerstand.
Bij hogere frequenties (boven audio) speelt dat nadeel niet
meer zo omdat de stroom dan voornamelijk in de buitenste
schil van de draad loopt. Zie: Skin-effect.
Kortom: voor audio toepassingen, bijv. luidsprekerkabel
heeft CCA hoegenaamd geen voordelen.
CCW
Engels voor: Counter Clockwise, tegen de klok in draaiend,
links om. Het tegenovergestelde is: CW, Clockwise.
CD
Compact Disk, medium voor het opslaan van geluids informatie
of computer gegevens.
De CD heeft de vinylplaten (LP) zo goed als volledig van de
markt verdrongen, enerzijds wegens de betere
geluidskwaliteit, maar wellicht nog meer wegens de betere
hanteerbaarheid.
In het het hoofdstuk over "Analoog en Digitaal" geef ik wat
specificaties over de verschillen t.o.v. de LP, en er is een
hoofdstuk over de werking van de CD-speler.
CE, CE markering
Een merkteken dat binnen de EU verplicht is op o.m. alle
elektrische en elektronische apparaten en op veel
onderdelen.
Iedereen mag een CE markering op z'n producten aanbrengen.
Er is geen verplichte keuring. De eisen om het CE-merk te
mogen voeren gaan o.m. over elektrische veiligheid (schok,
brandgevaar) en EMC: het apparaat mag niet meer dan een
bepaalde hoeveelheid storing in z'n omgeving veroorzaken, en
het mag onder invloed van storing van buitenaf niet onveilig
worden.
Een fabrikant die niet aan de eisen voldoet maar toch CE
plakt, kan daarvoor een boete en een verkoop verbod krijgen.
Cent
In de muziek theorie is de cent 1/100 van het frequentie
interval tussen twee opvolgende tonen op de piano.
Wiskundiger uitgedrukt: Het is de 1200ste machts wortel uit
2 (bij de gelijkzwevende stemming)
Cermet
Een bepaalde uitvoerings vorm van weerstanden voor wat
groter vermogen (vanaf ca. 2 Watt) Je herkent ze aan de
vorm: witte staafjes met een vierkante doorsnede; aan elk
eind komt er een draadje uit.
De naam komt van het engelse "ceramic" voor keramiek en
"met" voor metaal. Het zijn draadgewonden weerstanden met
vermogens van 2 tot enkele 10-tallen watts.
Cinch
Meest gebruikte connector type voor huiskamer audio. Ook
bekend als RCA of Tulp stekkers.
Clock, Clock oscillator
In digitale systemen is er altijd een klok, of
klok-oscillator (eng: clock-) die het hele digitale gebeuren
"op tijd" zet. Bijna altijd is dit een kristal-oscillator
(eng: crystal of X-tal oscillator)
Deze oscillatoren hebben een nauwkeurigheid en stabiliteit
die zo'n honderd keer beter is dan die van de beste
top-violist.
Coax, coaxiaal
Het woord co-axiaal betekent simpelweg: Met
gemeenschappelijke as.
In de elektonica bedoelen we er meestal een soort kabel mee
die bestaat uit een centrale draad, een cylindervormige laag
isolatie en een omwikkeling of omvlechting met een
geleidende mantel. De mantel kan ook uit een gewikkelde
folie bestaan. Vaak loopt er ook nog een min of meer rechte
blanke draad mee in de mantellaag. De mantel zelf is weer
omgeven met de buitenste isolatielaag.
Coax kabel wordt vooral voor hoogfrequente toepassingen
gebruikt, zoals antennekabels.
In feite zijn ook de eenvoudige afgeschermde signaalkabels
die voor analoge audio gebruikt worden coaxiaal, maar het
gebruik wil dat we pas over coax spreken als er de noodzaak
is om karakteristiek af te sluiten
Coax kabel komt in een groot aantal varianten. Vaak worden
die aangeduid met de letters RG, en dan een 2..4 cijferig
nummer. Via de website e-panorama (zie mijn link pagina) kun
je te weten komen wat die nummers betekenen.
Codec
Samenvoeging van Coderen en Decoderen. Elektronische
schakeling die deze functies uitvoert.
In de digitale telefonie worden codec's veelvuldig
toegepast. De codering is steeds niet-lineair, en vaak
gecomprimeerd in dynamiek. De bedoeling is om het gesprek
met zo weinig mogelijk bits over te sturen.
E.e.a. veroorzaakt nogal wat vervorming, die voor telefonie
wel toelaatbaar is, maar voor muziek weergave volstrekt
niet.
Coil
Eng. voor spoel. Zie zelfinductie
Commerciële omroep
Waarschuwing! Reklame uitzendingen kunnen onderbroken worden
door programma's die alleen maar over onzin gaan en die alleen
bedoeld zijn om de tijd tot het volgende reklameblok te vullen.
Het kijken ernaar kost tijd die je beter kunt gebruiken om te
proberen wat slimmer te worden.
Common
mode
Een signaal dat in gelijke mate op zowel de heengaande als
de terugkomende signaalleiding staat noemen we common mode.
In veel gevallen is een ontvangend apparaat ongevoelig voor
common mode (stoor)signalen.
Zie het hoofdstuk over Differentiele
Verbindingen
Compatibel
Verenigbaar. Compatibele dingen kunnen met elkaar
samenwerken.
Complementair
Lett: aanvullend.
In de elektronica wordt deze term veel gebruikt als het gaat
om symmetrische versterkerschakelingen waarbij transistoren
gebruikt worden die zo goed als identieke eigenschappen
hebben, maar met tegengestelde polariteit werken.
Bij bipolaire transistoren spreken we over PNP en NPN
transistoren, bij veldeffect transistoren over N-kanaal en
P-kanaal.
Complex
Samengesteld, ingewikkeld, onontwarbaar.
In de elektrotechniek wordt er gedoeld op de "complexe
rekenwijze", een eenduidige en niet zo heel erg moeilijke
rekenmethode waarmee we kunnen omgaan met stromen en
spanningen die niet in fase zijn.
De aanduiding "complex" wordt ook wel gebruikt om aan te
geven dat een impedantie "niet Ohms", of "niet reëel" is,
c.q. capacitieve en/of inductieve componenten bevat, of
anders gezegd: dat er faseverschuiving is tussen stroom en
spanning.
Op deze website zal ik doorgaans geen berekeningen maken met
complexe getallen. (De Spice simulaties gaan natuurljk wel
complex, maar dat merk je niet zo)
Zie ook de letters J en I..
Compliantie
Lett: meegevendheid. Het begrip is van toepassing op
luidsprekers-chassis (1 van de Thiele-Small parameters
geeft dit aan) en afspeel elementen (naald) voor vinyl-platen.
Het "omgekeerde" begrip is Stijfheid.
Bij luidsprekers kun je niet zonder meer stellen dat een hoge
compliantie gunstig of ongunstig is. Dat moet beoordeeld
worden in samenhang met een hoop andere gegevens.
Bij vinyl platenspelers is een hoge compliantie doorgaans
gewenst, maar hier is ook wer een bovengrens; bij te hoge
compliantie van de naald krijg je problemen bij het afspelen
van ietwat hobbelige platen.
Compressie
Technieken die vooral in de wereld van digitale audio en
video opslag en overdracht gebruikt worden om de benodigde
bandbreedte of opslagcapaciteit te beperken.
We onderscheiden "exact reconstruerende" technieken van
"lossy" of verliesgevende technieken.
Compressor
In de audiotechniek een apparaat of circuit dat de dynamiek
(verschil tussen hard en zacht) vermindert.
Tegenstelling: decompressor of expander.
Computer
veiligheid
Niet echt een audio onderwerp, maar ik geef hier een paar
tips die je doorgaans niet tegenkomt op sites of in
artikelen over dat onderwerp.
Tip 1: Gebruik geen
Micro$oft Windows op je computer(s).
- Windows is nog steeds notoir vatbaar voor malware.
Dat komt omdat het beveiligings systeem in de basis afwezig
is, beveiliging is er op een tamelijk hoog nivo overheen
gesmeerd, en bevat daardoor allerlei gaten. Linux (en alle
Unix varianten) daarentegen kennen beveiliging op het
allerlaagste nivo, het filesysteem. Elk bestand heeft z'n
eigen beveiligings instellingen zoals wie het mag lezen,
schrijven of wissen, en wie het mag laten uitvoeren (runnen,
in executie brengen).
- Windows wordt nog steeds door de meerderheid op deze
wereld gebruikt en is daardoor het meest aantrekkelijke
systeem om er malware voor te maken.
Tip 2: Zet je
documenten, foto's, video's, muziek, etc. NIET op de
standaard plaatsen, zoals in Windows: C:\Documents and
Settings\<gebruiker> of in Linux:
/home/<gebruiker> maar ergens anders. Beter: op een
andere partitie van je Harddisk, nog beter op een andere
fysieke Harddisk, of nog beter op een netwerk drive. Zorg
wel dat er geen standaard links naar die locatie is.
Ransomware zal nl. -als je erdoor getroffen wordt- via de
standaard paden proberen bestanden te versleutelen.
Lekker mis.
Maak regelmatig back-ups op een off-line medium, bijv een
USB kastje waar een losse Harddisk op aangesloten kan
worden.
Condensator
Zie Capaciteit. De condensator is het ding, capaciteit de
eigenschap om elektrische lading te kunnen opslaan, en de
mate waarin.
Conque
Bijzondere luidspreker behuizing voor de weergave van hoge
tonen.
Zie: hoofdstuk Luidsprekerbehuizingen.
Conservatieve schatting
In de wetenschap en de techniek doen we nog wel eens een
schatting, omdat de tijd of de gelegenheid er niet is om
iets precies uit te zoeken.
Een verstandige techneut of wetenschapper schat zo'n factor
dan zodanig ongunstig in dat het onwaarschijnlijk is dat die
factor later nog ongunstiger blijkt te zijn, en z'n betoog
daardoor omver haalt. Zo'n schatting noemen we conservatief.
Contact geluid
In verband met geluids overlast naar de buren spreken we
over contact geluid als de trillingen overgedragen worden
door direct contact tussen de geluidsbron en de
muren/vloeren/plafonds, en zo bij de buren terecht komen.
Dit in tegenstelling tot geluid dat via luchttrillingen de
muren en de buren bereikt.
Bij geluid uit hifi installaties is de contact-overdracht
meestal veel geringer dan de lucht-overdracht, om de simpele
reden dat hifi luidsprekerkasten zo ontworpen worden dat ze
zelf zo weinig mogelijk trillen. Dit geldt vooral voor grote
kasten. Het nut van isolatie maatregelen als rubber tegels
en spikes is dan ook zeer beperkt. De geluids overdracht
gaat vooral via de lucht en kan alleen beperkt worden door
de volume regelaar of verhuizen.
Bij bijv. een piano ligt dit geheel anders. De kast speelt
daar een essentiele rol bij het afstralen van het geluid.
Als je daarmee last met de buren hebt kan het heel goed
helpen om het instrument op rubber tegels te zetten en een
meter of zo van de muur te houden.
Copieren van CD's en
DVD's
CD's en DVD's en BlueRay schijven kunnen vrij gemakkelijk
met een computer of laptop gecopieerd worden.
SACD is ontworpen om copieren onmogelijk te maken, maar het
schijnt inmiddel wel mogelijk te zijn.
Corner Frequency
Zie Kantelfrequentie
Cosinus
Verwant aan de sinus. Wiskundig begrip. De Cosinus is een
golfvorm die identiek is aan de sinus, maar 90° in fase
verschoven is t.o.v. de sinus.
Cosinus-phi of Cos-fi
De mate waarin de stroom die een apparaat uit het lichtnet
opneemt in fase is met de spanning.
De waarde 1 geeft aan dat die in fase zijn. Soms staat er
"Cap" of "Ind" bij, dat duidt op capacitief of inductief,
oftewel of de stroom voor of achter loopt.
De energie distributie bedrijven willen graag een waarde van
1 zien. Zie ook "Power Factor, -correction" en kijk in het
hoofdstuk over condensatoren
Coulomb
De eenheid van elektrische lading. 1 Coulomb is 1 Ampere
gedurende een seconde. (of bijv. 100 mA gedurende 10
seconden)
De lading van het elektron bedraagt 1.6E-19 Coulomb.
Als een condensator geladen wordt met een bepaalde lading is
de spanning over de condensator afhankelijk van die lading,
en van de capaciteit van de condensator. Hoe groter de
lading hoe meer spanning, en hoe groter de capaciteit hoe
kleiner de spanning.
Er geldt dus: U = Q/C. U is de spanning in volt, Q de lading
in Coulomb en C de capaciteit in Farad.
Creep
Lett: kruip, kruipen. O.m. het verschijnsel dat
soldeerverbindingen waarbij de draden onder mechanische
spanning staan op lange termijn kunnen loslaten. Een draad
moet dan ook altijd dóór het oog van een soldeerlip gestoken
worden.
Creep komt ook voor bij lijmverbindingen. Sommige
lijmsoorten hebben er last van en somige andere volstrekt
niet.
Ook: het verschijnsel bij een wat langdurig project dat de
eisen aan het eindproduct tijdens de loop van het project
veranderen. 1 van de belangrijkste oorzaken waardoor een
project uitloopt in tijd of veel duurder uitvalt dan
aanvankelijk begroot.
Crimp
Manier om een kabelader aan een stekker-pen of -bus,
ringtong of vorkje te bevestigen. Het gestripte eind van de
ader wordt in een busje gestoken. Met een speciale tang
wordt het busje met grote kracht om de kabel geklemd, ned:
krimpen, eng: to crimp. De materialen van kabel en bus
vloeien in elkaar.
Bij een goede crimp verbinding is er een zeer lage
overgangsweerstand en de overgang tussen kabel en bus is
gasdicht, dus ongevoelig voor corrosie.
De kwaliteit van
de verbinding is alleen gegarandeerd als je de juiste tang
gebruikt. (en die zijn meestal erg duur) Met een "Garagetang"
kun je een redelijk goede verbinding maken maar er is geen
garantie.
Crimp-sleeve
Zie Krimpkous.
Cryo,
Cryo-techniek, Cryostaat
De Cryo-techniek heeft betrekking op het opwekken van, en
het omgaan met extreme koude.
We spreken doorgaans van cryo-techniek als het om temperaturen
gaat onder ca. -100ºC.
Een paar weetjes:
Het absolute nulpunt ligt op ca. -273.15 ºC. Dat is de laagste
temperatuur die in de natuur kan bestaan. Op aarde is die
temperatuur in wetenschappelijke laboratoria benaderd tot op
enkele miljoensten van een graad. In de ruimte tussen de
sterrenstelsels is het ca. 4ºC warmer.
We spreken ook wel over Kelvin-temperaturen. De
temperatuurschaal van Kelvin begint bij het absolute nulpunt
en kent derhalve geen negatieve waarden. De Kelvin-schaal
heeft verder dezelfde afstand tussen de graden als de
Celcius-schaal. 0ºC is dus 273.15K. Let op! Als we een
temperatuur opgeven in Kelvin dan gebruiken we niet het graden
teken ( º ). De Kelvin is de grond-eenheid voor temperatuur.
Kooldioxide, eng: Carbondioxide, CO2 , wordt bij
-78ºC vast. CO2 kent geen vloeibare toestand bij
atmosferische druk. Vast CO2 is in de handel
verkrijgbaar als droogijs en heeft een temperatuur omstreeks
-70ºC. Het wordt nog al eens gebruikt om elektronische en
andere spullen te testen bij temperaturen beneden -30ºC, want
dat bereik je niet meer met een goedkope conventionele
compressor - vrieskast. Droogijs is relatief goedkoop.
Zuurstof, eng: Oxigen, O2, het voor de levende
natuur zo belangrijke bestanddeel van de atmosfeer wordt bij
90.2 K, dat is -182.95ºC vloeibaar. Vloeibare zuurstof wordt
o.m. gebruikt in de raket-techniek. Weer op kamertemperatuur
vindt het als zeer zuivere zuurstof tal van toepassingen, o.m.
bij de beademing in een ziekenhuis.
Stikstof, N2, het overgrote deel van de aardse
atmosfeer (bijna 80%), wordt vloeibaar bij 77.4 K, dat is
-195.75 ºC. Vloeibare stikstof wordt veelvuldig gebruikt in de
industrie, ziekenhuizen en wetenschappelijk instituten voor
het bereiken van een lekker lage temperatuur. Op
kamertemperatuur gebracht vormt deze stikstof een alternatief
voor perslucht (bevat geen vocht en geen olie, zoals gewone
perslucht) en als beschermende atmosfeer voor
voedselverpakkingen.
Bij nog lagere temperaturen worden andere bestanddelen van de
lucht vloeibaar, zoals bijv. het edelgas Helium (He) bij 4.2
K.
Vloeibaar Helium wordt o.m. gebruikt in z.g. supergeleidende
magneten (eigenlijk supergeleidende spoelen waarin de
elektrische stroom blijft rondlopen, omdat de Ohmse weerstand
echt helemaal nul is geworden) Belangrijke toepassing:
de magneet van een MRI apparaat waarmee medische onderzoeken
worden gedaan.
Google eens op "kwik bijna
nul" en je vindt informatie over hoe Heike Kamerlingh
Onnes bijkans per ongeluk de supergeleiding ontdekte in 1911.
Audio toepassing:
Er worden hier en daar kabels en misschien nog wel andere
spullen aangeboden die een "cryogene" of "cryostatische"
behandeling (zouden) hebben ondergaan en daardoor beter zouden
presteren.
Dat is complete onzin en bedrog. Het gaat meestal om kabels,
en die hebben sowieso al geen invloed op de geluidsweergave,
laat staan dat daar nog iets aan veranderd zou worden door een
keertje afkoelen (meestal met vloeibare stikstof, want dat is
de goedkoopste methode) als het al echt gedaan is.
Crystal
Zie Kristal.
Cross-over,
cross-over filter
Een circuit dat doorgaans in de luidsprekerkast zit en dat er
voor zorgt dat de hoge tonen naar de hoge-tonen-luidspreker
gaan en de lage tonen naar de lage-tonen luidspreker. Of, als
er ook een middentoon luidspreker is, dat die ook z'n deel
krijgt.
Er bestaan veel verschillende schakelingen voor dit soort
filters en evenzovele voor- en nadelen, hoewel er nog wel eens
hoger van opgegeven wordt dan het waard is.
Vooral voor hen die zelf luidsprekerkasten bouwen is het
bestuderen van en experimenteren met verschillende filter
schakelingen aan te raden. Zie ook het artikel over
wisselfilters
Cross-over vervorming
Dit is een bepaald soort harmonische / intermodulatie
vervorming die kan vóórkomen in slecht afgestelde
(eind)versterkers van het type B of AB. Het is vooral te
horen bij een zeer geringe geluidsterkte (oor aan de
luidspreker). Je hoort dan een sterk vervormd geluid, of het
valt soms helemaal weg.
Een slechte, krakende volume regelaar kan een soortgelijke
vervorming opleveren, evenals een defecte luidspreker.
Sommige fabrikanten van (luidspreker) kabels beweren dat
"gewone" kabels een soort cross-over vervorming zouden
produceren. Deze bewering is klinkklare onzin Kabels
veroorzaken geen intermodulatie of harmonische vervorming. .
Zie het hoofdstuk over o.m. vervorming.
Crosstalk
Zie Overspraak
Cu
De chemische afkorting van Cuprum, de latijnse naam voor
Koper.
Zie Koper.
CW
Engels voor: clockwise, met de klok mee draaiend, rechts om.
Het tegenovergestelde is CCW, counter clockwise.