Begrippen T                                                                                                                              <laatst bijgewerkt:  2020-12-01>
T
De letter "T", vaak ook "t" wordt in de natuurkunde, elektrotechniek en elektronicatechniek vaak gebruikt voor de tijd.
De hoofdletter T ook voor de temperatuur, vaak op te geven ik Kelvin.

Tangens
De tangens is een maat om een hoek te meten. Als je met de te meten hoek een rechthoekige driehoek maakt is de tangens de verhouding tussen de lengtes van de rechthoeks-zijden.

Tangens-delta
De tangens delta is een gegeven van een praktische condensator. Condensatoren hebben in de praktijk ook altijd een beetje serie weerstand en zelfinductie. De tangens-delta geeft aan welk deel van de condensator impedantie eigenlijk weerstand is.
Zie het hoofdstuk over condensatoren.

Ta, Tantaal
Chemische afkorting van het metaal Tantaal
Tantaal wordt gebruikt in bepaalde elektrolytische condensatoren. Tegenwoordig worden dit soort condensatoren weing meer gebruikt,  ten dele omdat er betrouwbaarheidsproblemen mee waren en omdat Ta behoort tot de zware metalen die we uit milieu overwegingen willen vermijden.

Teflon
Een merknaam van een bepaalde kunststof, officieel bekend als PTFE: PolyTetraFluorEthyleen.
Het is een betrekkelijk duur, maar hoogwaardig isolatie materiaal. Het kan tegen de meeste chemische stoffen en hoge temperaturen, vuil hecht zich er moeilijk aan, het heeft een grote spanningsvastheid en het gedraagt zich goed bij hoge frequenties.

Teflon kan in allerlei kleuren gemaakt worden. Er bestaat geen typische teflon kleur. Elektrisch draad met teflon isolatie wordt volop gebruikt in vliegtuigen en militaire apparatuur. Een bekende huishoudelijke toepassing is de anti-aanbak laag in de koekenpan. Draad met teflon isolatie is wat lastig te strippen omdat het materiaal tamelijk taai en rekbaar is.
Voor Hifi apparatuur of kabels heeft het gebruik van teflon geen voordelen, de bijzondere eigenschappen spelen alleen bij zeer hoge frequenties of temperaturen een rol, of als er extreme eisen aan de lekstromen gesteld worden, zoals mogelijk bij de constructie van een condensator microfoon.
De milieu organisatie Greenpeace heeft een belangrijke grondstof van deze fluor verbindingen, PFOA (perfluorooctanoic acid) op de zwarte lijst gezet (Q3-2005). Het is gebleken dat sporen van deze stof wereldwijd voorkomen in het bloed van mensen en dieren. Onderzoek bij mensen met een hoge blootstelling in fabrieken van dit spul hebben geen verband met kanker aangegeven. (bron: Volkskrant 2005-09-03)

Tegenkoppeling,  
Terugkoppeling
Zie het hoofdstuk over tegenkoppeling

Tetrode
Zie elektronen buis.

Theorie en praktijk
De begrippen theorie en praktijk zijn in de volksmond ongeveer tegenovergesteld. Het woord "theorie" betekent daar "we denken dat het zus of zo in elkaar steekt, maar eigenlijk begrijpen we er nog geen snars van", en het woord "praktijk" is de harde werkelijkheid zoals de leek die denkt waar te nemen en aan de borreltafel bespreekt.
In de (beta) wetenschap en de techniek is een theorie meestal een wiskundige beschrijving van de effecten die waargenomen zijn. Die beschrijving wordt vervolgens getoetst met praktische experimenten die de grenzen van de theorie proberen te verkennen. Indien daarbij afwijkingen gevonden worden zal men daarvoor verklaringen zoeken die ook weer getoetst worden met praktische experimenten.
Essentieel in deze "wetenschappelijke methode" is dat andere, onafhankelijke wetenschappers de publikaties nazien (peer review) en de experimenten moeten kunnen herhalen.
Zie ook een artikel over het detecteren van wetenschappelijke fraude (engels)

In High-end hifi-kringen wordt nog wel eens getwijfeld aan de theorie van de elektronica die bijv. voorspelt dat de constructie van kabels zo goed als geen invloed heeft op het uiteindelijke geluid. In de volksmond heet het dan dat de praktijk heel anders zou zijn dan die theorie.
Helaas voor de high-enders, de theorie voorspelt hier met grote precisie wat er gebeurt. Als de praktijk echt zo anders was als sommige pseudo-techneuten willen doen geloven zouden wij (de echte technici) dat allang weten, want dan zouden er problemen zijn op allerlei gebieden in de elektronica, en niet alleen in het beperkte high-end-hifi-wereldje.

Thevenin
Een samengesteld netwerk van een spannings- of stroombron en diverse weerstanden en/of impedanties kan volgens de stelling van Thevenin voorgesteld worden door een enkele spanningsbron en een enkele serie-impedantie. We noemen dat het Thevenin equivalent. Zie ook Norton.

Thiele/Small
De Thiele/Small parameters zijn een reeks getallen die de eigenschappen van een luidspreker karakteriseren. Voor het (met de computer) berekenen of optimaliseren van een luidsprekerbehuizing zijn ze onmisbaar. Er zijn relatief eenvoudige methoden om de belangrijkste T/S parameters van een onbekende luidspreker te meten. Zie literatuurverwijzing. T/S parameters worden vooral gebruikt bij het bepalen van een geschikte behuizing voor bas luidsprekers.
De T/S parameters zeggen op zich weinig of niets over de te verwachten geluidskwaliteit van een luidspreker(systeem). Je kunt er wel een grove schatting mee maken hoever een luidspreker in het laag zal kunnen doorgaan. Voor midden en hogere frequenties (tweeters) heb je zo goed als niets aan T/S parameters.

THD
Afkorting van Total Harmonic Distortion. Zie vervorming.
Er wordt mee aangegeven dat de totale productie van harmonischen minder is dan zoveel %.
Voor een (eind) versterker is een getal van 0.1 % prima. Je ziet vaak nog flink lagere getallen, maar je zult het verschil niet echt kunnen horen.
In het hoofdstuk "Hoe klinkt elektronica" worden diverse vormen van vervorming besproken.

Thyristor
Zie Triac. Een Thyristor werkt maar 1 kant op.



Timbre

De (subjectieve) indruk van de klank van een geluid of een (muzikale) toon, soms van een muziek instrument. Het gaat dan om de hoogte van de grondtoon en de intensiteiten van de boventonen of harmonischen
In verband met het begrip "Timbre" worden vaak termen gebruikt als "zwaar, donker, helder, licht, scherp, rijk, enz." Zie ook "Hoe klinkt Elektronica"

Time domain

Een grafische of wiskundige voorstelling van een verschijnsel in de tijd.
In tegenstelling tot "Frequentie domein" waar e.e.a. bekeken wordt als het frequentie spectrum, evt. gecombinerd met een fase diagram. Zie ook Fourier transformatie.

Time smearing
Zie tijdversmering.

Timpaan
Muziekinstrument: pauken;  Menselijk gehoor: het trommelvlies.

Tin
Chemische afkorting: Sn van Stannum
Tin wordt in combinatie met Lood gebruikt als soldeer materiaal. Zie Solderen

Tinnitus
Tinnitus of oorsuizen is een veel voorkomende kwaal van het menselijk gehoor, waarbij je geluiden hoort die er niet zijn. Meestal gaat het om vrij hoogfrequente tonen in het gebied van 8 tot 15 kiloHertz, maar ook het horen van zeer lage frequenties wordt gerapporteerd. Tinnitus komt niet alleen voor bij mensen die slechthorend zijn, maar ook bij mensen met een -voor de leeftijd- gezond gehoor. 
Tinnitus is zo goed als ongeneeselijk. Kijk bij de Nederlandse Vereniging Voor Slechthorenden voor meer informatie en links. 

Tijdversmering
Uitsmeren van een signaal in de tijd. In (optische) kabels noemen we het ook Dispersie. Bij analoge en digitale filters spreken we over fase verschuiving, fase fouten, groeplooptijden, of group delay. De essentie is dat signalen met verschillende frequenties verschillende vertragingen ondervinden als ze door het systeem lopen.
In de digitale techniek kunnen er filters gemaakt worden die geen last van time smearing hebben. Analoge filters kunnen dit slechts benaderen.
Zie ook de problematiek bij het anti-alias filter in het hoofdstuk over A/D en D/A conversie en bij de SACD

Tolerantie
Toegestane afwijking. Als je honderd weerstanden van 100 Ohm koopt en je gaat ze nauwkeurig opmeten zul je vinden dat er geen 1 exact 100 Ohm is. Ze zitten wel allemaal binnen een bepaald percentage in de buurt.
Dit geldt voor alle onderdelen. Zie ook het hoofdstuk over de E-reeks

Topologie
Lett: de leer van de (eigenschappen van) plaatsen. Een bepaalde tak van de wiskunde die zich bezig houdt met die eigenschappen van vormen en lichamen die juist of juist niet veranderen als men die vormen kneedt of uitrekt. Deze wiskunde is uitbreidbaar tot een willekeurig aantal dimensies.
In de techniek van elektronische filters bedoelen we ermee hoe de onderdelen gerangschikt zijn (het schema). Filters met gelijke topologie kunnen best heel verschillende eigenschappen hebben, en omgekeerd. Aan de topologie kun je  meestal wel de "orde" van een filter aflezen.  Zie wisselfilters
Bij buizen-eindversterkerschakelingen moet je denken aan configuraties als Single-Ended, Balans (de klasse A, AB, B kun je niet aan de topologie zien, dat is een kwestie van instelling van de buizen) Ultralineair, Kathode gekoppelde balansschakelingen, etc.
Bij halfgeleider versterkers is er een nog grotere variëteit aan topologieën. De meeste daarvan hebben hebben echter geen algemeen geaccepteerde naam gekregen.

Tos-link
Een door Toshiba ingevoerde digitale audio verbinding, gebaseerd op een optische (plastic) fiber. Zie ook: SP/DIF

Transcription
Engels/Latijn voor "overschrijven".
De term werd nog wel eens gebruikt in verband met vinyl platenspelers. De toevoeging "transcription" suggereert dat het ding geschikt is voor het overspelen naar bijv. magneetband of voor radio uitzendingen, waar een zeer goede geluidskwaliteit gewenst is. Meestal ging het echt wel over de betere spullen, maar soms was het niet meer dan loze woorden voor een veel te groot prijskaartje.

Transductor
Een bepaald soort transformator waarbij de overdracht van primair naar secondair beinvloed wordt door de gelijkstroom door een hulpwikkeling. In het verleden werden transductoren wel gebruikt als vermogensversterker in de aandrijftechniek. (Grote elektromotoren en zo)
Tegenwoordig is het een achterhaalde techniek.

Transfer impedantie
Een eigenschap van kabels in verband met het EMC gedrag.
Ruwweg geeft de transfer impedantie aan hoe een common-mode (stoor) stroom- signaal zich vertaalt naar een differentiëel spannings signaal.
Hoe kleiner de T.I. hoe beter de kabel storende signalen zal onderdrukken of afschermen. Omdat deze eigenschap reciprook is zal een kabel met een kleinere T.I. ook minder storing naar z'n omgeving afstralen; zulke kabels "lekken" minder.
Beneden ca. 100 kHz bestaat de T.I. vrijwel uitsluitend uit de mantel weerstand (bij een coaxiale of afgeschermde kabel) Bij (veel) hogere frequenties gaan zelfinducties de hoofdrol spelen. Ook wordt bij zeer hoge frequenties de "optische dichtheid" van de afschermmantel belangrijk. Dat is de mate waarin je niet door het vlechtwerk kunt kijken.

Transformator, trafo
Zie het hoofdstuk over transformatoren.   

Transistor
Zie het hoofdstuk over transistoren.

Transport
Een gewichtig klinkend woord, (want engels) voor het aandrijf- en afspeel mechanisme van een CD / DVD speler.

Treble
Engelse benaming voor het hoge tonen deel van de klank regeling

Tri-Amping
Het toepassen van 3 eindversterkers (per luidspreker kast) voor lage, midden- en hoge tonen weergave. Zie Multi Amping.

Tri-Wiring
Zie
Multi Amping.

Triac
Een symmetrich uitgevoerde thyristor. Deze dingen worden bij uitstek gebruikt in dimmers voor elektrische verlichting.
Met een Triac kun je de gemiddelde spanning op bijv. een verlichtings armatuur regelen. Het principe is dat de Triac pas ingeschakeld wordt op een bepaalde tijd na de nul-doorgang van de lichtnetspanning. Dit principe wordt Fase-aansnijding genoemd.


Tribo elektriciteit, tribo elektrische effecten
Het gaat om elektro-statische oplading. Vooral op een vriezende winterdag (lage relatieve luchtvochtigheid) hoor je bij het uittrekken van bijv. een trui wat knetterende geluiden. Je haren kunnen er van overeind gaan staan en in het donker kun je vaak ook vonken zien overspringen. Er komen gemakkelijk elektrische spanningen van 10-tallen kilovolts voor. Zulke elektrische ladingen kunnen gemakkelijk elektronische spullen beschadigen (bijv. als je een losse computerkaart oppakt)
In machines waar isolerende materialen verplaatst worden (bijv. de rotatie drukpers voor de krant) moeten vaak maatregelen genomen worden om zulke effecten te voorkomen. Het Polonium 210 dat eind 2006 gebruikt werd bij een gifmoord in de UK heeft zo'n toepassing; het maakt de lucht elektrisch geleidend waardoor zulke ladingen afgevoerd worden. 
De term "Tribo" verwijst naar "wrijven" is dat is eigenlijk fout, want de oorzaak is niet het wrijven. Wat er precies gebeurt is het volgende: 
Als 2 verschillende materialen met elkaar in contact komen vindt er een elektronen uitwisseling plaats. Het ene materiaal "leent" wat elektronen van het andere. Dat ene materiaal wordt wat negatief geladen en het andere positief. Dat levert een aantrekkingskracht op die we ook kennen als "adhesie".
Wanner die materialen weer gescheiden worden kunnen die "geleende" elektronen niet meer terug en blijft er een elektrische lading achter.
Wrijving versterkt het proces wel vaak, omdat de materialen daardoor in inniger contact komen.

Een zeer bekend voorkomen van elektrostatische oplading is als je uit een auto stapt en dan die tik voelt als je de deur aanraakt. Er bestaat hierover een groot misverstand, nl. dat de auto opgeladen zou worden tijdens het rijden en dat die lading dan via jou afgevoerd wordt. Er zijn een soort rubber stripjes te koop die je aan de auto kunt bevestigen en die die lading zouden moeten afvoeren. Helaas: dat werkt niet, want zo zit het probleem niet inelkaar.
Wat er wel gebeurt is dit: In de stoel maakt je keding contact met de stoel en leent of geeft wat elektronen af. Als je uitstapt worden die elektronen niet teruggegeven en blijft er een elektrische spanning bestaan tussen jou en de stoel. Jij bent dus zelf opgeladen, en als je het metaal van de auto aanraakt (die laklaag maakt niet veel uit, de spanning is hoog genoeg voor een doorslag) springt er een vonk over.
Het uit de auto stappen maakt ook dat de capaciteit tussen jou en de auto (veel) kleiner wordt waardoor de elektrsche spanning stijgt. (Q = C * V. De lading Q blijft gelijk, de capaciteit C wordt kleiner, dus de V moet groter worden...) 
Wat wel helpt is als je tijdens het uitstappen het metaal van de deur beethoudt, bijv. aan de bovenrand.

Voor tribo-elektrische effecten is altijd beweging nodig, en dat is doorgaans niet het geval in onze huiskamer apparatuur. Een enkele keer is het effect merkbaar bij microfoon kabels met een zeer hoogohmig microfoon type (kristal of elektreet) en je kunt er last van hebben bij het afspelen van vinylplaten.

Triode
Zie elektronen buis.

True RMS
Kwalificatie van een meetinstrument dat een juiste weergave geeft van de vermogens-inhoud van een wisselspanning of stroom, ongeacht de golfvorm.
Gewone (niet-RMS) instrumenten geven bij wisselspannings/stroom metingen een foute uitlezing als de spannings/stroomvorm sterk afwijkt van de sinus.
Zie ook RMS.

Tulp-stekker
Meest gebruikte connector voor signaal kabeltjes bij huiskamer audio
Heet ook: Cinch of  RCA
Er is in de High-end wereld nogal wat kritiek op deze stekkers en de standaard kabeltjes, en niet geheel onterecht. Ze maken nog wel eens slecht contact en ook de verbinding met de kabel wil nog wel eens defect raken.
In dat laatste geval moet je gewoon een nieuw kabeltje kopen, ze kosten maar een paar euro.
Bij een slecht contact kun je de "tulp" voorzichtig een beetje ovaal buigen met een tang of met de scharnierkant van een deur.
Connectors met een verguld oppervlak geven op termijn (vele jaren) minder problemen met corrosie of oxidatie. Gebruik vergulde connectors alleen in combinatie met vergulde tegendelen.  
Het type of merk connector / stekker heeft verder geen enkele invloed op de geluidskwaliteit, zolang de verbinding in tact blijft. Bij slechte verbindingen krijg je uitval verschijnselen (helemaal geen geluid van bijv. links of rechts, of kraken)  Géén verlies aan transparant hoog, strakke bas en "plaatsing".

Tuner
Een radio-ontvanger voor de FM-band. Veelal ook middengolf en soms lange golf. Een tuner levert een signaal op lijn-nivo, dat aan een versterker (met luidsprekers) gevoerd moet worden om hoorbaar te worden.

Tungsten
Engelse naam voor het metaal Wolfram. Chemische benaming: Wo. Dit metaal wordt wegens de zeer hoge smelttemperatuur gebruikt voor de gloeidraden van lampen en elektronen buizen.

Tussenwiel
Bij platenspelers en -soms- bandrecorders een rubber wieltje dat tussen de getrapte motor-as en de draaitafel of de capstan zit. Door het verplaatsen van het tussenwiel kan de draaisnelheid ingesteld worden.
Systemen met een tussenwiel hebben meestal meer rumble en/of jank dan systemen die met een snaar-aandrijving werken of d.m.v. direct drive.
Zie Platenspeler

Tweeweg systeem
Een luidspreker systeem (kast) waarin twee luidsprekers gemonteerd zijn. De ene doet de lage frequenties, de andere de hoge.

Tweespoor
Bij de bandrecorder of het tapedeck een opneem techniek waarbij 2 sporen op de band van 6.25 mm breed geschreven worden.
Hiermee is stereo mogelijk als beide sporen gelijktijdig geschreven worden, of mono, en dan heb je de dubbele speelduur door de bandhaspels aan het einde om te keren.
Zie Taperecording

Twinax
Een afgeschermde kabel waarin zich een getwist aderpaar bevindt.
Voor gebalanceerde of symmetrische verbindingen zoals die met XLR connectoren moet twinax kabel gebruikt worden. In het geval van een digitale AES-EBU verbinding moet de kabel een karakteristieke impedantie van 110 Ohm hebben.

Twisted Pair
Een type kabel waarbij één of meer aderparen onderling in elkaar gedraaid zijn. Zulke kabel kan afgeschermd (Twinax) zijn of niet.
Twisted pair kabels worden vooral toegepast in computernetwerken, analoge en digitale telefonie, microfoonkabels, en professionele analoge zowel als digitale audio verbindingen.
De tegenhanger van twisted pair is coaxiaal of simpel afgeschermd.
Twisted pair kabels zijn over het algemeen beter geschikt voor lange verbindingen, c.q. als er storing van buitenaf te verwachten is en bij zwakke signalen (microfoon)
Voorwaarde is wel dat zowel aan de bron als aan de bestemmings-kant een goede symmetrie en galvanische scheiding gewaarborgd is, bij microfoons vaak met signaal-transformatoren.
De afgeschermde symmetrische microfoon kabel maakt ook fantoom voeding mogelijk. Dat is een truukje om een voorversterker die in de microfoon ingebouwd is te kunnen voeden zonder dat daarvoor extra aders in de kabel nodig zijn.
Zie Differentiele verbindingen