O
De letter O is de chemische afkorting voor Oxigenium,
oftewel zuurstof.
Zuurstof is een onontbeerlijk gas voor het aardse leven. De
buitenlucht bestaat
voor 1/5 uit zuurstof.
Chemische verbindingen met zuurstof heten oxides.
De letter o wordt ook wel gebruikt voor de oppervlakte van
de doorsnede van
bijv. een koperdraad of de ijzerkern van een spoel of
transformator.
Octaaf, Oktaaf
Een frequentie interval van 1:2.
Op het piano of orgel klavier een afstand van 12 toetsen (7
witte en 5 zwarte)
Het octaaf is het meest welluidende muzikale interval.
Bij alle muziekinstrumenten is het oktaaf zuiver (rein)
gestemd.
Zie ook "gelijkzwevend".
Octode
Een elektronen buis
met 8 elementen. Kathode, 6 roosters en Anode.
Toepassing als de zelf oscillerende mengbuis in
superheterodyne
ontvanger. Dit principe voor radio- en TV- onvanger wordt
nog steeds volop
gebruikt, alleen worden er tegenwoordig andere onderdelen
gebruikt om het zelfde
resultaat te bereiken.
Octrooi
Een
octrooi is een officiele vaststelling van de Intellectuele
Eigendom van een
uitvinding of een werkwijze van een rechtspersoon. Beter
gezegd het recht om die
industrieel te mogen uitbaten. Het feit dat iemand een
octrooi op iets heeft is
geen garantie dat het ook werkt. "zou misschien wel een
beetje kunnen
werken" is zelfs niet eens vereist, er zijn octrooien
verleend voor diverse vormen van het "Perpetuum Mobile" of
energie uit het niets, waarvan de natuurkunde bewezen heeft
dat het niet kan..
In de high-end audio wereld wordt er nog wel eens geschermd
met octrooien om de
belangwekkendheid van dit-of-dat op te pompen. Laat je
daardoor niet imponeren.
ODT
Optische Digitale Transmissie.
Ook: Benaming voor de stekker van de Tos-link optische audio
verbinding met
plastic fiber.
OFC
Eng: afkorting voor Oxigen Free Copper.
1 van de sprookjes, c.q. regelrechte oplichterij in
High-end-Hifi-land. Met de
elektrische geleiding van het gewone, alom gebruikte
koperdraad is niets mis.
Als dat wel zo was, zoals sommige Hifi-kabel fabrikanten je
willen doen geloven,
zouden alle alarmbellen in de elektronica wereld moeten zijn
afgegaan.
Zie het hoofdstuk
over bekabeling.
Je vindt daar ook een bijdrage van een
metaal deskundige.
In de kabelproducerende industrie betekent OFC
"Optical Fiber Cable" wat we hier kennen als de
glasvezel kabel.
Offset
Eng: verplaatsing. In de elektronica duidt het meestal op de
aanwezigheid van
een kleine gelijkspanning of -stroom.
Offset killer
Er is onder deze naam een doosje in de handel dat
pretendeert een offset van het
lichtnet, oftewel een geringe gelijkspanning, tegen te
houden. De claim is dat
de transformatoren in de apparatuur minder geluid zouden
maken.
Op zich klopt het dat een DC-component in het lichtnet kan
veroorzaken dat
transformatoren meer geluid gaan maken.
Echter: De manier waarop de fabrikant het probleem denkt op
te lossen berust op
een gedachten fout. Het ding houdt geen DC-component tegen.
En verder: Een DC-component op het lichtnet komt in de
woonomgeving slechts
zelden voor. Ga eerst eens na of je wel last hebt van het
lawaai van de
transformatoren.
Kortom: onzin. Zie het hoofdstuk over
Lichtnetvervuiling.
Ohm
Wetenschapper naar wie de eenheid van elektrische weerstand
is genoemd.
De wet van Ohm luidt: (anders dan "gij zult van Tante
afblijven")
- Stroom is spanning gedeeld door weerstand.
- Spanning is stroom maal weerstand
- Weerstand is spanning gedeeld door stroom.
Omega
De kleine Griekse letter ϖ "omega"
wordt gebruikt voor de z.g.
cirkelfrequentie of omtreksnelheid van een spannings-
of stroom- vector uitgedrukt in radialen per seconde.
Je ziet in formules over zelfinducties en condensatoren vaak
de term "2 *
pi * frequentie". Dat is de omega.
De kleine omega is in feite de snelheid (in Volts/sec of in
Ampere/sec) waarmee
een spanning of stroom "door de nul" heen gaat.
De Griekse hoofdletter Ω
"Omega" wordt gebruikt voor de eenheid Ohm van
de elektrische weerstand.
Waarschuwing: Reclame
uitzendingen kunnen onderbroken worden door programma's die
ergens over gaan.
Waarschuwing: Reclame uitzendingen kunnen onderbroken worden door programma's die u bezighouden tot het volgende reclameblok..
Ontaarden
In het geval dat je last hebt van een aardlus is vaak de
meest efficiënte
oplossing om de veiligheids-aardverbinding van 1 of enkele
apparaten te
verbreken. We noemen dit "ontaarden".
Let op: De veiligheids aardverbinding (geel/groene ader in
het netsnoer) mag
nooit verbroken worden voor apparatuur die om veilgheids
redenen geaard moet
worden. Als je zulke apparatuur hebt (de meeste huiskamer
audio apparatuur hoeft niet
geaard te worden) moeten er andere maatregelen genomen
worden. Zie het hoofdstuk
over
aardlussen.
Ontkoppelen,
ontkoppelcondensator.
In elk elektronisch apparaat willen we voorkomen dat de
diverse deelcircuits
elkaar beinvloeden. 1 van de beinvloedings mogelijkheden is
via de
gemeenschappelijke voedingsspanning. Ontkoppel condensatoren
(tussen voedingsspanning en massa)
moeten er voor zorgen dat signalen van het ene circuit niet
via de voedings
leidingen in een ander circuit terecht komen.
Vooral in digitale circuits waar vaak zeer hoogfrequente
signalen omgaan moeten
geschikte ontkoppelcondensatoren gebruikt worden, en deze
moeten ook met zo kort
mogelijke verbindingen aangesloten worden op de
geintegreerde circuits. Niet
zelden wordt de condensator mede gevormd door de
kopervlakken voor de
voedingsspanning en de GND. Een kanttekening: Zulke
condensatoren kunnen in een ongelukkig geval een
resonantiekring vormen met de alijd aanwezige zelfinductie
van geleiders. Het stoorsignaal dat ze moeten onderdrukken
wordt dan zelfs opgeslingerd. De remedie is om te zorgen dat
er ook ohmse weerstand in het circuit aanwezig is, bijv door
het gebruik van condensatoren met een "slechte" ESR.
(Equivalent Series Resistance)
Oordopjes
Zie "hoofdtelefoon"
Operationele
Versterker, OpAmp
Een circuit (tegenwoordig altijd geintegreerd ) dat met
relatief weinig
onderdelen er omheen functioneert als een versterker met goed
gedefinieerde
eigenschappen. Operationeel = "Klaar voor gebruik".
In de (elektronische) oudheid moest de ontwerper vaak veel
inspanning stoppen in
alleen al het versterken van een signaal. Bij het gebruik van
OpAmps is de
ontwerper ontlast van veel sores, en kan hij/zij zich
concentreren op de
gewenste eigenschappen die met enkele passieve elementen
rondom een geschikte
OpAmp gerealiseerd kunnen worden.
Geintegreerde OpAmps hebben in hifi-land een slechte naam
gekregen, doordat de
oudere types nogal veel intermodulatievervorming produceerden,
en ten dele ook
door ondeskundig gebruik. Die kritiek is niet meer terecht. Al
flink wat jaren
zijn er opamps te koop die extreem weinig vervorming
geven, vaak veel minder
dan wat je met discrete componenten kunt bereiken.
Deze Opamps worden wel Audio OpAmps genoemd omdat ze daar goed
bruikbaar
zijn.
Let
wel op hoe je ze toepast. De parasitaire ngangscapaciteit is
nl.
spanningsafhankelijk en bij een wat hoge bronimpedantie
levert dat
vervorming
op. Gebruik ze bij voorkeur in inverterende schakelingen,
dus waar de +
input
aan GND ligt.
Opslingeren,
opslingering
Bij een combinatie van een zelfinductie en
een capaciteit treedt resonantie op bij een bepaalde
frequentie.
Daarbij kunnen spanningen of stromen ontstaan die véél
groter zijn dan de
aangeboden spanning of stroom.
Vergelijk de schommel die veel grotere uitslagen kan maken
dan je beenbeweging.
Optische verbindingen
In de digitale audio techniek wordt soms gebruik gemaakt van
verbindingen
(kabels) waarbij geen elektrische signalen, maar
lichtflitsjes de boodschap
overbrengen.
Zulke kabels bestaan meestal uit een soepele plastic staaf
van ca. 1 mm
diameter, in een omhulling die geen licht doorlaat. Aan de
zenderkant is er een
lichtbron (LED), aan de ontvangkant is er een licht sensor.
Meestal wordt het
S/Pdif- of het identieke AES-EBU protocol toegepast.
Het voordeel van optische verbindingen zou zijn dat je
daarmee nooit last hebt
van aardlussen. Dat klopt, maar: Ook de coax verbinding
S/Pdif en de
twisted-pair verbinding AES-EBU met XLR connectoren vereisen
tenminste een
scheidings-trafo aan de zender kant.
Voor afstanden van meer dan ca. 10 .. 30 meter zijn optische
verbindingen met
een plastic-fiber niet meer geschikt. Zie het begrip
dispersie
Voor snelle gegevens overdracht over grote afstanden worden
glasvezels gebruikt
met een veel kleinere diameter, waarin veel minder dispersie
optreedt.
Opwarmen
In sommige publikaties wordt aangeraden de audio apparatuur
enige tijd te laten
opwarmen voor er met het weergeven van muziek begonnen kan
worden. Vóór die
tijd zou de weergave slechter zijn.
Naar keuze kun je deze raad naar het rijk der fabelen,
kolder dan wel onzin
verwijzen. Alleen apparatuur met elektronenbuizen heeft een
opwarmtijd nodig van
omstreeks een minuut. Voor die tijd doet het niets en er kan
een korte tijd zijn
waarin het geluid vervormd is. Daarna is alles OK.
Audio apparatuur die niet goed functioneert als het niet
eerst
"opgewarmd" is moet je terug brengen naar de winkel, want
dan hebben
ze je rommel verkocht. In goed ontworpen audio apparatuur
worden de onderdelen
ook nauwelijks warm.
Veel eindversterkers hebben een inschakelvertraging die
de luidsprekers pas
enkele seconden na het inschakelen aansluit. Dit is alleen
bedoeld om een
"bwwoep" geluid te voorkomen bij het inschakelen, en heeft
niets te
maken met opwarmen.
De verwarring is waarschijnlijk ontstaan omdat bij sommige
preciesie
meet-apparatuur wel degelijk een opwarm-tijd voorgschreven
wordt.
Het gaat dan altijd om apparatuur die
gelijkspannings-signalen (DC) met
een zeer
grote preciesie moet versterken. Niet zelden wordt het meest
kritische
deel van
het apparaat in een temperatuur gestabiliseerd oventje
geplaatst, dat
dan eerst op temperatuur moet komen, en dat kost wel een
paar minuten..
Voor audio toepassingen worden nooit extreem goede
DC-eigenschappen geëist omdat
DC nooit door de hele keten doorgegeven wordt.
Orde, orde van grootte
Een aanduiding van het aantal nullen vóór, dan wel achter de
komma. Een ruwe
schatting met een nauwkeurigheid van een factor drie kleiner
of groter.
Je komt de term "orde" ook tegen in verband met filters.
Een eerste orde filter heeft een verloop van 6 dB per
octaaf, een tweede orde
filter heeft 12 dB per octaaf, en zo komt er voor elke orde
méér 6dB per
octaaf bij.
Orgelpijp
Een principe voor een basluidspreker behuizing.
Het uitgangspunt is dat de achterkant van het
luidsprekerchassis verbonden is
met 1 of meer vrij lange kanalen van soms verschillende
lengte (enkele
meters)
Daarme zou een betere basweergave bereikt kunnen worden.
Er zijn nauwelijks commerciele systemen volgens dit principe
in de handel, vermoedelijk omdat ze erg groot zijn.
Zie mijn kritiek op luidsprekersystemen
die berusten op resonantie, of het op
andere manieren ten nutte maken van de aan de achterkant van
de luidspreker
afgestraalde energie.
Oscilleren,
Oscillator,
Oscillaties
Oscilleren is het opwekken van periodieke trillingen,
signalen of golven. Een
oscillator is een apparaat of elektronisch circuit dat
zoiets doet. Oscillaties
zijn kort durende verschijnselen van oscilleren, onder
bepaalde omstandigheden.
Het fenomeen duidt op een slecht ontwerp van een
elektronische schakeling. We
noemen dit ook wel parasitaire oscillaties.
Outdoor unit
Bij een installatie voor sateliet ontvangst de spullen
die doorgaans buiten
staan. Dat is de schotel, de LNB (Low Noise Block
downconverter) en evt. een
rotor, om de schotel op verschillende satelieten te kunnen
richten.
Overgangs weerstand
Bij de overgang van het ene naar het andere metaal (of
anderssoortige geleider)
treedt er meestal een extra weerstand op. Deze weerstand is
afhankelijk van de
betreffende materialen, maar vooral van de mechanische
contactdruk. Dat is de
kracht waarmee de materialen op elkaar gedrukt worden. Tot
op zekere hoogte
geldt: Hoe groter de kracht, hoe kleiner de
overgangsweerstand.
Bij de aansluiting van luidsprekerkabels, waar een lage
weerstand belangrijk is,
worden meestal klemmen of schroefklemmen gebruikt die een
flinke contactdruk
opleveren.
Bij steker verbindingen is de contactdruk meestal geringer.
Liever niet
gebruiken voor luidsprekers.
Bij signaal verbindingen speelt de overgangsweerstand
meestal geen enkele rol,
omdat de belastings impedantie veel hoger is.
Vergulde contacten hebben vooral het voordeel dat er op
termijn (vele jaren) geen
vergroting van de overgangsweerstand ontstaat t.g.v.
corrosie.
Corrosie kan tot gevolg hebben dat er een isolerende laag
ontstaat die slechts
doorbroken wordt door spanningen van enkele Volts of stromen
van enkele
tienden Ampere.
Bij luidspreker kabels zijn de spanningen en stromen altijd
zo groot dat die
barriere doorbroken wordt.
De gedachte dat een overgangsweerstand tot vervorming zou
leiden berust op een
misverstand, dat gebeurt alleen als de contactdruk veel te
gering is, of als er
corrosie in het spel is.
Bij signaalkabels kan corrosie veroorzaken dat er soms geen
signaal meer
doorkomt. Dit leidt tot een krakerig geluid als je de kabels
beweegt.
Overmodulatie
Bij platen (vinyl en CD) en radio-uitzendingen kan het
gebeuren dat de muziek zo
hard op de plaat gezet wordt of uitgezonden wordt dat de
officiele grenzen van
wat er nog kan overschreden worden. Meestal leidt dit tot
vervorming bij de
ontvanger of weergever.
Aan de weergeefkant valt hier geen moedertjelief aan te
doen.
Een enkele keer hebben CD's hier last van. Je zou met behulp
van een computer en
geschikte software kunnen aantonen dat er zo'n oversturing
optreedt, en
vervolgens de fabrikant van de CD aansprakelijk stellen
wegens een wanprestatie.
Ik denk niet dat er ooit zo'n proces geweest is, maar het
lijkt me wel
interessant.
Overneem vervorming
Zie Cross-over vervorming.
Oversampling
Het gebruik van een (veel) hogere sample frequentie dan
strikt nodig is.
Bij analoog-naar-digitaal omzetting wordt oversampling
gebruikt om de benodigde
anti-alias filtering in het digitale domein te brengen.
Bij digitaal-naar-analoog omzetting wordt oversampling
gebruikt om het
reconstructie filter in het digitale domein te houden.
In beide gevallen komt het er op neer dat de benodigde
analoge filtering
eenvoudiger is.
Zie rubriek Analoog en
Digitaal
Overspraak
De mate waarin (bij stereo geluid) signalen van het linker
kanaal in het rechter
kanaal doorkomen en omgekeerd. Deze waarde wordt meestal
uitgedrukt in dB, ten
opzichte van het normaal doorgegeven signaal. Zie
ook Kanaalscheiding.
Een beetje overspraak is niet hinderlijk, tenzij het
vervormd is. Zelden wordt
er aangegeven of het oversprekende signaal meer vervormd is
dan het
oorspronkelijke.
Vooral bij de (vinyl) platenspeler is het oversprekende
signaal sterk vervormd.
Digitale systemen hebben in principe een overspraak van
nulkommaniks, maar in
het analoge deel van de apparatuur kan er overspraak
ontstaan. Deze is echter
zelden vervormd en zal dus niet gauw een probleem opleveren.
Een andere vorm van overspraak is die tussen verschillende
signaalbronnen die op
een regelversterker aangesloten zijn. Zo kan het gebeuren
dat je bij het
afspelen van een CD een beetje signaal van de FM-tuner
hoort. Dat is meestal een
gebrek van die regelversterker.
Zie ook de rubriek over
storing.
Een andere oorzaak voor overspraak is er als laagohmige
signaalbronnen en
-bestemmingen- gemeenschappelijke retourleidingen hebben
voor bijv. het linker
en het rechter kanaal (Bij multikanaal systemen elk ander
kanaal)
Bij een laag-ohmige hoofdtelefoon kan dat gebeuren als de
aansluitkabel
uit 1 schelp komt en er 1 gemeenschappelijke retourleiding
is voor
beide schelpen.
Er kan dan overspraak optreden t.g.v. de mantel-impedantie
of de transfer
impedantie van de betreffende kabel(s).
Oversturing
Als je je eindversterker overstuurt merk je dat meestal aan
het rammelen van de
ramen en het feit dat de buren komen klagen. Ook voor- of
tussenversterkers kunnen
overstuurd worden en dat hoeft niet met veel lawaai gepaard
te gaan. Het wordt
veroorzaakt door een apparaat dat een aanzienlijk hoger
lijn-nivo produceert dan
hetgeen de betreffende ingang van je eind- of
regelversterker aan kan.
Oversturing gaat altijd gepaard met vervorming (anders heb
je er geen last van)
Typerend hierbij is vervorming in de hardste passages.