Begrippen R                                                               <laatst bijgewerkt:  2020-12-01>
R
De hoofdletter R wordt in de elektronica gebruikt als de aanduiding van de (ohmse) weerstand.
Bij niet Ohmse weerstand (als stroom en spanning niet in fase zijn) spreken we liever van Impedantie, en wordt de letter Z gebruikt.
Zie ook de uitleg voor de letter J en die voor de complexe rekenwijze.
De kleine letter r duidt meestal op de straal van een cirkel (radius)

Radiaal, radialen
Lett: de straal (van een cirkel)
In de wiskunde worden hoeken meestal gemeten in radialen i.p.v. graden. Een hoek van 1 radiaal ontstaat als je de straal van een cirkel krom afpast op de omtrek. Omdat de omtrek van een cirkel 2 * pi * de straal is gaan er dus 2 * pi radialen in een hele cirkel van 360 graden.
In de elektrotechniek en de elektronica kom je regelmatig de term 2 * pi * de frequentie tegen in allerlei formules. Dit is de hoeksnelheid of omtreksnelheid van de vector (rondraaiende pijl) die de sinusgolf produceert.

Radio
Het woord Radio is afgeleid van het latijnse radius, of straal. Denk aan de straal van een cirkel of bol, die vanuit het middelpunt in alle richtingen gaat. Naar verwantschap daarmee is de term Radio in de eerste helft van de 20ste eeuw in gebruik geraakt voor uitzendingen van elektromagnetische golven die geluiden, spraak en muziek overbrachten over soms grote afstanden.
Televisie (via de ether) en allerlei andere vormen van draadloze communicatie gaat in feite op dezelfde manier, we noemen het anders omdat het doel anders is (tele visie, op afstand zien, het overbrengen van beelden) of het zend/ontvangst protocol anders is.
  
Radio-activiteit
Radio activiteit kan betekenen dat iemand bij de omroep werkzaam is, maar meestal bedoelen we een natuurkundig verschijnsel waarbij een stof (materie) straling uitzendt ten gevolge van een verandering in de atoomkern. Zulke straling kan bestaan uit alfa straling (kernen van het helium atoom), bèta straling (elektronen), beta+ straling (positronen = elektronen met een + lading),
neutronen, of gamma straling oftewel elektomagnetische golven (we spreken dan over fotonen). 
Alfa en bèta straling heeft over het algemeen een gering doordringend vermogen (een velletje papier houdt het tegen), gamma straling kan zeer doordringend zijn, evenals sommige neutronenstraling.

Radio amateur
Het woord amateur betekent "liefhebber". Een radio-amateur is iemand die als liefhebberij met zenders en ontvangers in de weer is. Dat kan net zo goed gaan om televisie of overdracht van digitale data. De sport is om verbinding te maken met soms ver verwijderde andere amateurs of ver verwijderde (omroep of andere) zenders te ontvangen.
Vooral in de begindagen van de radio waren het vaak amateurs die doorbraken in de techniek veroorzaakt hebben.
De Nederlandse omroep begint zo ongeveer bij de Haagse ingenieur
Hanso Schotanus à Steringa Idzerda (1885 - 1944) die uitzendingen ging maken die bedoeld waren om door iedereen ontvangen te worden.

Radio astronomie
Het bestuderen van het heelal aan de hand van radio frequente signalen. 
Tot in de jaren 1930 werd sterrenkunde uitsluitend bedreven met telescopen die in het gebied van het zichtbare licht of het nabije ultra-violet of infra-rood werkten. 
Door een min-of-meer toevallige samenloop van omstandigheden is rond 1930-40 in Amerika ontdekt dat veel kosmische objecten ook straling uitzenden op veel lagere frequenties. Na de bevrijding in 1945 hebben Nederlandse onderzoekers enkele overgebleven Duitse radarantennes geclaimd, waarmee de radio-astronomie in de lage landen begon. De 25-meter radiotelecoop in Dwingeloo, uit 1954, was geruime tijd de grootste ter wereld. 
Nederland vervult nog steeds een belangrijke rol op het gebied van de radio-astronomie. De Astron, je zou kunnen zeggen het Nederlandse facilitair bedrijf voor de radio astronomie ontwikkelt geavanceerde apparatuur voor zowel aardse als ruimte-gebaseerde radio-astronomie. Google eens op  "Lofar"

Radio therapie
Één van de manieren waarmee kanker bestreden kan worden. De andere zijn chemotherapie (behandeling met kanker-remmende stoffen)  of chirurgie (wegsnijden), of een combinatie van deze technieken. 
De tumor (het kankerweefsel) wordt bestraald met een zodanige hoge dosis röntgen- of gamma- straling dat de tumor afsterft maar waarbij het omringende gezonde weefsel zoveel mogelijk gespaard wordt. Zo'n bestraling kan door middel van een bundel van buitenaf plaatsvinden (External Beam Radio Therapy) of door een stralingsbron in of dicht bij de tumor te brengen (Brachy-Therapy, van grieks: brachy = dichtbij). In die gevallen waar het technisch mogelijk is om de stralingsbron in of dichtbij de tumor te brengen is de schade aan het omringend weefsel doorgaansveel minder. Zo'n bron is meestal een radio-actief materiaal, maar er zijn ontwikkelingen waarbij een zeer kleine rontgenbuis deze rol vervult. 
Het uitgangspunt bij radiotherapie is dat tumorcellen zich sneller vermenigvuldigen dan gezonde cellen, en daardoor gevoeliger zijn voor stralingschade.
Voor meer informatie: Zoek op o.m. de begrippen  kanker, radiotherapie, brachytherapie, chemotherapie, oncologie en kijk bij KWF kankerbestrijding.
Omdat het bedrijf waar ik werkte apparatuur voor brachytherapie maakt kan ik het natuurlijk niet laten om dat te vermelden: Nucletron is nu Elekta

Raspberry Pi
De Raspberry Pi is een volwaardige PC ter grootte van een creditcard met een kostprijs van een tientje of 5, geïntroduceerd begin 2012. Je draait er een Linux-achtig Operating system op (M$ Windows kan niet).  Er zijn al diverse toepassingen gecreëerd voor audio / media-server toepassingen.  
Er zijn / komen meer van zulke zeer krachtige en uiterst goedkope computertjes op de markt, en ik voorzie een hausse aan toepassingen.
Ik heb een Banana-pi met een SATA poort en GB Ethernet in gebruik als file- en web server.

RCA
Radio Corporation of America. Groot Amerikaans concern op het gebied van elektronica. RCA heeft in de loop der tijd een aantal standaards gesteld op het gebied van audio techniek.
De RCA stekker kennen we ook als Cinch of Tulp stekkers. Meest gebruikte signaal connector in huiskamer audio techniek.

Receiver
Combinatie van een Versterker en een FM-tuner. Soms ook middengolf en lange golf ontvanger. Er is een beperkte mogelijkheid om andere apparaten zoals CD-speler aan te sluiten.
Vroeger noemden we zo'n ding een radiotoestel, maar bij de receiver worden geen luidsprekers meegeleverd.
Er is een trend dat vooral "receivers" met de mogelijkheid van "Dolby Surround" komen.
Ik heb die combinatie nooit begrepen. Ik wil wel video's of TV-films met Dolby Surround Sound bekijken/beluisteren, maar geen radio programma's.

Recensent
Iemand die een deskundige en onafhankelijke beoordeling geeft van een of ander product. (Zo zouden we het willen)
In de High-end hifi-wereld zijn zowel deskundigheid als onafhankelijkheid schaars. Het auditief beoordelen van apparatuur wordt veelal als doorslaggegevend aangevoerd, ook als er op grond van technische eigenschappen geen of slechts uiterst geringe auditieve verschillen mogelijk zijn (bijvoorbeeld bij kabels)
Zelfs daar waar er klankverschillen mogelijk zijn gebeurt het testen zelden "blind" door een luisterpanel, maar bijna altijd door de recensent alleen en thuis.
Het verhaal gaat meestal zo: Beschrijving volgens de fabrikant folders, Een sitcom verhaal over wat de recensent allemaal meemaakte met dit ding (altijd beter dan wat 'ie al in huis had), Enkele willekeurig gekozen muziekfragmenten die beluisterd zijn en die niemand anders kent, een onbeduidend minpuntje, want anders lijkt het verhaal niet objectief, en een uitgebreide lijst van apparatuur waarmee "getest" is, zodat de recensent kan etaleren wat voor dure spullen dat 'ie al in huis heeft, want dat is nu eenmaal de graadmeter voor je competentie.

Een recensent van elektronische audio apparatuur hoeft blijkbaar geen snars van elektronica te weten, evenmin als van de perceptie mogelijkheden van het menselijk gehoor, de fysica van het geluid, de akoestiek en microfoontechnieken, want dan zou 'ie wel eens kritisch kunnen worden ten opzichte van het pseudo technisch gebrabbel dat nog al eens in de glimmende foldertjes of op het web staat.
En kritiek betekent hier dat de adverteerders van humbug spullen boos worden en dat kost inkomsten voor het betreffende tijdschrift.
Ter vergelijking: Van een muziek recensent verwacht ik kennis op academisch nivo van de muziek/kunstgeschiedenis, muziektheorie, partituurlezen, uitvoeringspraktijken, interpretaties, enz.

Rechtuit
Een ouderwets type radio ontvanger voor AM, waarbij het ontvangen signaal zonder frequentie omzetting versterkt en gedetecteerd wordt. Er zijn geen comerciele uitvoeringen van dit type ontvanger op de markt.
Tegenhanger: Super heterodyne ontvanger, of superhet.

Reciprook
Omgekeerd. In de wiskunde: de reciproke waarde van X is 1/X.
In de elektronica bedoelen we vaak eigenschappen die omkeerbaar zijn. Zo zijn bijv. de eigenschappen van antennes reciprook. Een gerichte zend antenne heeft, indien als ontvang antenne gebruikt, die zelfde richting gevoeligheid.
Ook transformatoren zijn reciprook. Je kunt de primaire en de secondare verwisselen (wel rekening houden met de spanningen en de stromen) en dan gedraagt 'ie zich precies eender.
Versterkers, bijvoorbeeld zijn meestal niet reciprook. Als je op de uitgang van een versterker die 10 x versterkt een signaal zet zul je op de ingang meestal niet een tiende terugvinden.

Red Book
De door Sony en Philips ontwikkelde standaard voor de audio CD is vervat in een boek met een rode kaft.
Deze standaard beschrijft de methode waarop het signaal is vastgelegd op de CD, met name ook de fout-detectie en reparatie techniek die daarbij hoort.
De CD-ROM en -(re)writable, de CD-I en de DVD zijn afgeleid van het Red Book, en worden beschreven in anders gekleurde boeken. Voor de SACD zal er ook wel zo'n boek bestaan.

Redundantie
Lett: Overtolligheid. Meer informatie versturen dan strikt nodig is.
We gebruiken redundantie vooral bij digitale systemen voor het versturen of vastleggen van informatie. Als je dat op een slimme manier doet kan de informatie veel betrouwbaarder overgebracht worden. Bij de muziek-CD wordt bijv. minder dan 10 % extra informatie meegestuurd, maar daarmee is het wel mogelijk om veruit de meeste fouten die bij het afspelen kunnen ontstaan perfect te repareren.
Bij zo goed als alle digitale transmissie technieken wordt redundantie gebruikt om de betrouwbaarheid van de overgedragen informatie te verifieren of te corrigeren.
Bij het analoog opslaan of overdragen van informatie zijn er zo goed als geen mogelijkheden voor fout detectie c.q. fout-reparatie.

Reed - Solomon code, encryption
Een techniek die o.m. bij de audio-CD gebruikt wordt om foutcorrectie te verwezenlijken.
Aan elk digitaal sample (bij de CD een bepaalde groep van samples) worden enkele extra bits toegevoegd, op een zodanige manier dat er bij het afspelen niet alleen gedetecteerd kan worden of er een fout opgetreden is, maar ook welk bitje er fout was. Het oorspronkelijke sample kan zodoende exact en volstrekt onmerkbaar gerepareerd worden.
Er zijn wel beperkingen aan de correctie mogelijkheden: Als er in het totaal van sample + extra info slechts 1 bitje fout is kan dat altijd perfect gerepareerd worden. Bij twee bits fout kan er niet altijd gerepareerd worden, maar wel altijd gezien worden dat er een fout was. Bij meer dan twee bits fout is er een gerede kans dat de fout onontdekt blijft.
Bij het CD-systeem wordt er dan ook mede een Interleave techniek gebruikt, waardoor een opeenhoping van foute bitjes (door bijv. een stofdeeltje) verspreid wordt over een groot aantal samples die dan ieder slechts 1 fout bitje hebben.

Regelversterker
Apparaat waarmee volume- en klank regeling mogelijk is. Meestal ook de keuze van de signaalbron.

Regio code
Regio code is een systeem om bij DVD's te voorkomen dat je bijv. een in de USA gekochte DVD in NL afspeelt. Nederlandse spelers zouden zo'n DVD moeten weigeren.
Het systeem is inmiddels alom gekraakt en je kunt overal DVD spelers kopen die alle regio codes accepteren.

Rein, reine stemming
Een manier om een toetsinstrument zoals een piano of een klavecimbel te stemmen, zodat belangrijke toon-intervallen zoals de quint en de terts de zuivere frequentie verhouding van 2:3 en 4:5 hebben. Het probleem hierbij is dat zo'n instrument slechts in enkele toonaarden gebruikt kan worden, want de andere klinken vals, c.q. het instrument moet opnieuw gestemd worden om in andere toonaarden te kunnen spelen. Met de uitvinding van de gelijkzwevende stemming is dit probleem doorgaans bevredigend opgelost. Zie het artikel over deze materie dat me toegestuurd werd.

Resonantie, resonantie frequentie
Resonantie is het verschijnsel dat iets meetrilt. De Resonantie-frequentie is de frequentie waarop zo'n ding graag meetrilt.
Bij luidsprekers is de resonantie frequentie een belangrijk gegeven, aangezien ze bij frequenties onder de R-frequentie nagenoeg geen geluid meer afstralen, en de R-frequentie erg sterk weergeven. 1 van de uitdagingen bij het ontwerpen van luidsprekerkasten is dan ook om zulke resonaties te vermijden of te onderdrukken. 

Resolutie
Lett: Oplossend vermogen. In de (digitale) audio techniek bedoelen we meestal het aantal bitjes waarmee een signaal gecodeerd is. Bij het CD-systeem is dat bijv. 16 bit. D.w.z. dat het analoge signaal in ruim 65000 verschillende nivo's opgedeeld wordt.

RGxxxx
Waarbij xxxx een twee, drie of viercijferig nummer is.
Het gaat om een min-of-meer gestandaardiseerde aanduiding van een type coax kabel.
Via de website epanorama kun je uitvinden wat het precies betekent.

Rheostat, rheostaat
Ouderwetse benaming van een potentiometer = regelbare weerstand.

Rho, griekse letter
ρ of Ρ
De kleine griekse letter rho wordt in de elektrotechniek gebruikt om de soortelijke weerstand van een materiaal aan te geven.
De
ρ wordt uitgedrukt in Ohm-meter, oftwel de weerstand van een kubus van 1 kubike meter van het betreffende materiaal, gemeten tussen twee tegenover elkaar liggende vlakken. Verondersteld wordt dat die vlakken aangesloten zijn met een materiaal dat geen weerstand heeft.
In de natuurkunde wordt de
ρ ook wel gebruikt voor de soortelijke massa (soortelijk gewicht, in verhouding met dat van water)

RIAA
Record Industry Association of America. Een organisatie van de Amerikaanse platenmaatschappijen.
M.b.t. HiFi hebben ze o.m. een frequentie correctie systeem vastgelegd voor vinyl platen.
Alle vinyl platen worden gesneden met wat extra versterkte hoge tonen. Bij de weergave moet dit op de juiste wijze verzwakt worden, zodat de muziek weer klopt, maar de ruis verzwakt is.
De RIAA curve definieert hoe dit moet gebeuren.
Er zijn kantelfrequenties op 50, 500 en 2120 Hz.
N.B. Platen van vóór ca. 1960 en zeker bij 78 toeren platen kunnen opgenomen zijn met afwijkende karakteristieken.

Richteffect
Bij luidsprekers wordt het geluid doorgaans sterker in een bepaalde richting gestuurd, naarmate de frequentie hoger is. E.e.a. hangt erg samen met de afmetingen van de straler (meestal de conus of de dome) ten opzichte van de golflengte die bij de betreffende frequentie hoort.
E.e.a. heeft te maken met een paar wetjes in de natuurkunde die aangeven dat een straler die klein is t.o.v. de golflengte ALTIJD rondom straalt. Stralers die groot zijn t.o.v. de golflengte kunnen gericht zijn. (maar dat hoeft niet per se)
Voor bassen (100 Hz = 3 meter) is bijna iedere luidpreker+kast klein t.o.v. de golflengte. Voor lage tonen hebben luidsprekers dan ook geen richteffect, ze stralen in alle richtingen ongeveer evenveel geluid af.
Bij middentonen (1000 Hz = 30 cm) worden de richteffecten al merkbaar.
Bij nog hogere frequenties (6 kHz = 5 cm) is het gebied waarin het hoog nog goed gehoord wordt vaak sterk beperkt.
E.e.a. kan er toe leiden dat de z.g. "sweet spot" erg klein wordt.
Een belangrijk aspect bij het ontwerpen van luidsprekers en -kasten is dan ook om voor het midden en het hoog die richteffecten te beperken. Dat kan door ervoor te zorgen dat het stralend oppervlak kleiner wordt bij toenemende frequentie: vandaar de dome tweeter voor het hoog. De grote hoek waaronder dome tweeters stralen komt dus niet door de bolvorm, maar door de kleine doorsnede. De bolvorm zorgt slechts voor stijfheid.

Richting effect
Er wordt hier en daar beweerd dat (luidspreker) kabels een richting effect zouden hebben of dat door langdurig gebruik zouden krijgen. D.w.z. dat als je de kabel andersom legt er een ander geluid zou ontstaan.
Zulke beweringen zijn klinklare onzin. Er bestaat bij elektrische kabels geen enkel mechanisme dat zoiets zou rechtvaardigen.

Rimpel, Rimpelspanning, Rimpelstroom
In het voedingsdeel van een elektronisch apparaat wordt de wisselspanning van het lichtnet gelijkgericht en afgevlakt d.m.v. condensatoren (elco's)
Er blijft altijd een beetje rimpelspanning over en het periodiek bijladen van de elco's veroorzaakt een rimpelstroom.
De ontwerper van een voedings schakeling moet er voor zorgen dat de rimpelspanning voldoende klein blijft, en dat de rimpelstroom alleen in het voedingscircuit loopt en niet ook door andere delen van het apparaat kan lopen.

Ringkern, Ringkern transformator.
(De kern van) een transformator die gewikkeld is op een ringvormige kern van ijzerband.
Alternatief: de E-kern trafo
De ringkern trafo is -bij gelijk vermogen- duurder maar is kleiner en heeft een geringer uitwendig magneetveld.
De ringkerntrafo heeft vaak een grote inschakelstroom. (het licht knippert even als je zo'n apparaat inschakelt) In sommige apparaten wordt er een speciaal circuit gebruikt om de inschakelstroom te beperken.

Ringtong
Een ringvormig dingetje dat aan het einde van een draad of kabel gemonteerd kan worden. (meestal crimp-verbinding)
Hiermee kan de draad netjes aangesloten worden op een schroef of een draadeind. Het nadeel van de ringtong is dat de schroef of moer geheel los moet voor het maken of losnemen van een verbinding. Bij de vorkklem of eng. "spade" hoeft dit niet.

Rinkel, rinkeltjes
Eigenschap van versterkers en filters.
Kleine, uitstervende resonanties of oscillaties bij zeer hoge frequenties. Het verschijnsel is te zien op een oscilloscoop als het te testen circuit aangestuurd wordt met een blokgolf met voldoend korte stijgtijd.
Meestal is er niets aan de hand, maar bij eindversterkers wijst het wel op potentiele stabiliteits problemen.

Rip, Rippen
van het Eng: losscheuren. Het copieren van een CD of DVD naar je harddisk. De vergelijking gaat niet goed op, want het blijft natuurlijk gewoon op het origineel staan.

Rise Time
Zie Stijgtijd.

RMS
Afkorting van Root-Mean-Square, Wortel uit het Gemiddelde van de Kwadraten. Een meetmethode voor het echte effectieve vermogen.
Veel eenvoudige meetinstrumenten meten bij wisselstroom of -spanning in feite de gemiddelde waarde of de piek-waarde. Ze zijn echter allemaal geijkt in effectieve waarde, maar die ijking is alleen correct voor een zuiver sinusvormig signaal. Bij andere golfvormen treedt er een meetfout op.
Alleen meetinstumenten waar op staat "TRUE RMS" houden ten alle tijde rekening met de golfvorm.
Zie ook: effectieve waarde.
Soms wordt het uitgangs vermogen van een eindversterker opgegeven in "watts RMS continu" Dit is de meest "eerlijke" opgave. Andere mogelijkheden zijn "piek vermogen" of "muziek vermogen" Bij de zelfde versterker levert dit een groter getal op, maar daar heb je niets aan.
"Piek vermogen" is vaak 3 x het RMS vermogen, en "Muziek vermogen" vaak 6 x het RMS vermogen.

RoHS
Restriction of Hazardous Substances.
Een stukje Europese wetgeving dat het gebruik van potentieel gevaarlijke stoffen aan banden legt. Voor de elektronica industrie is het belangrijkste gevolg dat er geen lood meer gebruikt mag worden in soldeerverbindingen.
Het meest in het oog springende alternatief voor het klassieke lood-tin-soldeer is een zilver-tin legering.
Overigens, veel elektronische onderdelen worden al jarenlang met loodvrij vertinde aansluitdraden of pootjes geleverd. Nieuw is dat ze nu ook bestand moeten zijn tegen de hogere temperatuur die bij de loodvrije soldeerprocessen nodig is.

Ruimtelijkheid
De mate waarin we in het weergegeven stereo geluid de akoestiek van de opname ervaren en de ruimtelijke opstelling van de instrumenten kunnen identificeren.
De ruimtelijkheid wordt vooral bepaald door de manier van opnemen (microfoon opstelling en mixage) Belangrijkste factoren zijn de verschillen in tijd en volume tussen het directe en het indirecte geluid en tussen het geluid uit de linker en de rechter luidspreker.
In een concertzaal komt het directe geluid via de kortste weg naar de luisteraar. Het indirecte geluid is 1 of meer keren weerkaatst tegen plafond of wand. Het is meestal zwakker en in ieder geval enkele 10-tallen milliseconden later.
Met je elektronische apparatuur thuis kun je hier niets meer aan doen. Alleen de eigenschappen en de opstelling van de luidsprekers, en de akoestiek van de kamer hebben hier invloed op.

Ruis, Witte ruis, Roze ruis, Blauwe ruis, 1/f-ruis, één-over-F-ruis
Zie het hoofdstuk over ruis.  

Ruisafstand, ruisvloer
Het ruisnivo dat aanwezig is als er geen signaal overgebracht wordt. Het wordt meestal uitgedrukt in dB, maar het is niet altijd duidelijk ten opzichte van wat. (De dB is een verhoudingsmaat)
Bij een CD-speler zal men meestal de volle uitsturing van de CD als referentie gebruiken. Je mag dan -96 dB verwachten bij het afspelen van een CD (dat is de principiele ruisafstand van het CD-systeem) maar men geeft ook vaak getallen van -110 tot -130 dB. Dat is dan de ruis die uit de CD-speler komt in de pauze tussen twee nummers, of als er geen CD in zit.
Die -96 dB hoor je al nooit, dus die -110 is helemaal onhoorbaar. Zie ook het begrip Dynamiek 

Rumble
Een onregelmatig stommelend geluid (lage tot zeer lage frequenties) Komt vooral voor bij het weergeven van vinylplaten.
Het vindt z'n oorzaak in trillingen die het aftast element bereiken van buitenaf, vanuit de aandrijfmotor, onregelmatigheden in de lagering van de draaitafel, hobbels in de plaat en musici die meestampen met de muziek of de metro die toevallig onder de concertzaal doorging tijdens de opname..
Afgezien van de laatste 2 hebben CD's en andere digitale media er geen last van.

Rush-in current
Zie Inschakelstroom

Ruststroom
De stroom die in een (klasse AB of B) eindversterker door de eind transistoren/buizen loopt als het volume nul is. Een te kleine ruststroom is de oorzaak van Cross-over vervorming of overneemvervorming.
Zie Versterkerklassen