Begrippen I                                                                                                                                                      <laatst bijgewerkt:  2020-12-01>
L
De letter L wordt in de elektro / elektronica-techniek gebruikt om een zelfinductie of spoel aan te duiden.

Laagfrequent
In de elektronica techniek noemen we het audio frequente gebied vaak het Laag Frequente, in tegenstelling tot het hoogfrequente gebied van radio- zend- en ontvangst frequenties.
Zie ook het overzicht van frequnties van elektromagnetische verschijnselen.

Lak
In High-End Hi-Fi land worden er lak-soorten (soort verf) aangeboden die je op de geintegreerde circuits (die zwarte blokjes met veel pootjes) in je apparatuur zou kunnen smeren. De bewering is dat het geluid er beter van zou worden.
Dit soort spul is pure oplichterij. Het lakken of op andere manier "behandelen" van elektronische onderdelen heeft geen enkel effect op de geluidskwaliteit. Wel vervalt de garantie op je apparatuur.

Hier en daar wordt ook gesproken over lak-soorten waarmee je de luidspreker conus zou kunnen behandelen.
Van zulke smeersels is een aanzienlijke invloed op de geluidsweergave te verwachten, vooral in het midden en hoog. De doorsnee HiFi-hobbyist beschikt echter niet over de meetapparatuur om na te gaan wat het effect hiervan is.
Een verbetering is niet uitgesloten, maar een verslechtering is veel waarschijnlijker, want anders had de luidspreker fabrikant zelf al zoiets toegepast.
Experimenteer hier alleen maar mee als je (voldoende geld hebt om) een onbehandelde set luidsprekers achter de hand te kunnen houden voor als het mislukt.
Zie ook Modificeren.

Lead, Lead-free
Lead is het engelse woord voor lood, een bestanddeel van het gebruikelijke soldeer.
Ten gevolge van milieu wetgeving moet er vanaf 2007 loodvij gesoldeerd worden in de elektronica.
Zie ook: soldeer.

Legering
Klemtoon: legering. Mengsel van verschillende metalen, teneinde bepaalde mechanische, magnetische, elektrische of corrosie-bestendigheids- eigenschappen te verkrijgen.
Vrijwel alle praktisch toegepaste metalen zijn legeringen.

Leslie , Leslie-box
Misschien is het wel Lesly of Lesley. Het gaat om een luisprekerkast waarin de luidspreker recht omhoog straalt en een gebogen hoorn het geluid opzij stuurt. Die hoorn kan om een vertikale as draaien, waardoor het geluid a.h.w. rondgestrooid wordt. De draaisnelheid is regelbaar van 0 to ca. 5 omwentelingen per seconde.
De Leslie box werd en wordt vaak gebruikt als weergever bij een Hammond orgel. De langzame draaisnelheid geeft een associatie met de akoestiek van bijv. een grote kerk. De hogere snelheden geven een soort vibrato. De Leslie Box bepaalt een belangrijk deel van het karakteristieke geluid van het Hammondorgel.

Limiter
Lett: begrenzer. Een elektronisch apparaat of circuit dat er voor zorgt dat een bepaald signaal nivo niet wordt overschreden.
Limiters kunnen het volume geleidelijk-aan of plotseling verminderen. Het eerste kun je goed horen op de radiozender Classic-FM, waar alles even hard klinkt, zonder plotselinge overgangen.
Plotselinge overgangen hoor je zo af en toe wel eens op andere FM-stations, of op TV, als er bij een life-uitzending iets mis dreigt te gaan.
Zie ook "compressor" en "expander".

Line
Engelse term. Als het gaat om een lichtnet aansluiting dan wordt de spanning voerende draad bedoeld. In het Ned. de fase-draad. In huisinstallaties de bruine draad. (heel vroeger groen)
De tegenhanger is dan de "Neutral" of Ned: de nul, de blauwe draad, vroeger de rode.
In Nederland maken we voor apparaten die op het lichtnet aangesloten kunnen worden geen onderscheid tussen fase en nul. De stekker past altijd op twee manieren en er is geen voorschrift dat zegt of het linker, dan wel het rechter gat van het stopcontact nul of fase moet zijn.
In Amerika schijnt dat anders te zijn, maar ik heb geen gegevens over hoe men daar echt mee om gaat.
In Nederland komt in oudere wijken en binnensteden nog wel eens de situatie voor dat zowel de bruine als de blauwe draad ca. 130 Volt t.o.v. aarde voeren.
Je kunt dat in je stoppenkast zien als er voor elke eindgroep twee stoppen recht onder elkaar zitten.

Als het gaat om een signaalverbinding dan mag je een nominaal signaal van 0.1 tot 2 Volt verwachten.
Een line-uitgang is bedoeld om het signaal naar een ander apparaat, bijv een opneem-ding of een versterker in een andere kamer te voeren. Zo'n uitgang heeft meestal een zodanig lage uitgangs impedantie dat er zonder problemen een kabel van vele meters lengte op aangesloten kan worden.
Een line-ingang heeft meestal een ingangs impedantie van 50 kOhm of meer. Geen probleem voor welke line-uitgang dan ook, en je kunt gerust meerdere apparaten op 1 line-out aansluiten

Line regulation
Bij voedings eenheden de mate waarin variaties van de voedende netspanning onderdrukt worden. Zie ook Load regulation.

Lineair
Rechtlijnig, werkend volgens een rechte lijn. Bij niet-lineariteit spreken we meestal over vervorming. In het hoofdstuk "Hoe klinkt elektronica" worden diverse vormen van vervorming besproken.

Lineaire voeding
Een schakeling om een gestabiliseerde voedingsspanning te maken, waarbij een regel-element continu aangestuurd wordt.
Dit in tegenstelling tot de "schakelende voeding".

Litze, Litze draad
Een koperdraad die gevlochten is uit een flink aantal afzonderlijk geisoleerde draadjes. De methode van vlechten is zo dat alle draadjes om beurten aan de oppervlakte van de bundel komen en dan weer in de diepte gaan.
Door deze aanpak wordt het skin-effect enigermate onderdrukt. Dat is belangrijk voor zelfinducties (spoelen) die deel uitmaken van een afgestemde kring, zoals in een radio ontvanger.
Als je een afgedankt transitor radio'tje openmaakt zul je ergens een zwarte staaf zien (dat is de ferriet-antenne) met daarop 1 of meer spoeltjes gewikkeld.
Het draad op die spoeltjes is bijna altijdt litze.
Voor audio toepassingen heeft het gebruik van litze geen voordelen, omdat het skin-effect geen rol speelt bij frequenties onder 20 kHz.
Er worden hier en daar spoelen met litze draad aangeboden voor wisselfilters in luidsprekerkasten. Uiteraard een stuk duurder dan gewone spoelen.
Je spant hiermee het paard achter de wagen, want de spoelen in wisselfilters zitten er om een hoge impedantie voor hogere frequenties te vormen. Het skin-effect helpt daar juist bij.
Soepel draad of kabel bestaat ook uit een flink aantal dunne tiertjes, maar die zijn onderling niet geïsoleerd. Zulke kabel wordt vaak ten onrechte aangeduid met litze.


Zie ook het artikel over wisselfilters

Live
Een "live" opname van 1 of ander concert is ongetwijfeld opgenomen in aanwezigheid van (evt. betalend) publiek.
Het betekent echter geenszins dat de akoestiek die je in zo'n opname gewaar wordt ook de akoestiek van/in de betreffende zaal is, meestal niet zelfs.
Bij opnames van zuiver akoestische instrumenten (dus zonder luidsprekers) en vocalisten zonder microfoon mag je zulks wel verwachten, maar het is niet gegarandeerd.
Bij optredens waarbij er zaalversterking gebruikt wordt (en dat geldt voor zo goed als alle pop- en jazz muziek) hoor je -zeker weten- niet de zaal akoestiek. Bij zulke opnames wordt er steevast een aparte mix gemaakt van de reeds aanwezige microfoons, en de geluiden uit de zaal -applaus, geloei- worden expliciet ingedubt vanuit zaalmicrofoons.
Dit lemma is slechts bedoeld om je de illusie te ontnemen dat een "live" opname per definitie een getrouwe weergave zou zijn van wat er in de zaal te horen was. Het laat wel onverlet dat in "live" opnames niet zelden grotere muzikale prestaties geleverd worden dan in studio opnames, en dat je toch wat kunt proeven van de sfeer in de zaal.
De term "live" wordt ook wel gebruikt voor de spanningvoerende draad of pool van het stopcontact of een stroomkabel. Zie Line

Load  
De belasting (niet die van de fiscus!) van een voedingsschakeling of een versterker. Zo kan een eindversterker bedoeld zijn voor een load van 8 Ohm.

Load regulation.
Bij een gestabiliseerd voedingscircuit de mate waarin spanningsvariaties t.g.v. de belastingsvariaties onderdrukt worden.

LNB
Low Noise Block converter
Het ding dat in het brandpunt van een schotel voor sateliet ontvangst staat. Dit apparaatje is de feitelijke ontvanger van het satelietsignaal op ca. 12 GHz. Het ding converteert de sateliet frequenties naar ongeveer 1.2 GHz en levert een versterking van zo'n 50 dB. 

Local feedback / lokale tegenkoppeling
Een mechanisme als tegenkoppeling in het algemeen, maar dan werkzaam in een klein gedeelte van een versterker. Een typisch voorbeeld is de z.g. gedegenereerde versterkertrap, waarbij de versterking vooral bepaald / beperkt wordt door een niet- ontkoppelde emittor- of source weerstand (bij solid state versterkers) of een niet ontkoppelde kathode weerstand bij buizen versterkers.


Logarithme
Logarithme is een rekenkundig of wiskundig begrip.
Ieder positief getal, (al of niet geheel) heeft een broertje-getal, z'n logarithme. Deze broertjes hebben de volgende eigenschap:
Als je van twee getallen hun broertjes optelt en dan terugzoekt welk getal er bij dat nieuwe broertje hoort, blijkt dat dat het product van de oorspronkelijke getallen is.
Met logarithmen kun je dus vermenigvuldigingen uitrekenen door optellen.
De logarithmen kun je opzoeken in speciale boeken, logarithmen tafels. Een rekenlineaal (of schijf) bevat een logarithmische schaalverdeling zodat je vermenigvuldigingen kunt maken door het optellen van afstanden op de lineaal.
Met de komst van de elektronische calculator zijn de rekenlineaal en de logarithme tafels verdwenen van de ontwerp buro's, maar het begrip logarithme zeker niet.

In grafieken in verband met geluidsweergave wordt vaak een logarithmische schaal gebruikt voor frequenties op de x-as en signaalsterkte op de y-as.
Zie ook dB, of deciBel en dBa.

Long tailed pair
Een schakeling zoals hier. (Het kan ook met Fets of met buizen, of een mix daarvan).
Deze schakeling versterkt vooral het verschil signaal. Een gemeenschappelijk signaal op de beide ingangen heeft bijna geen invloed.
Je vindt zo'n schakeling (er zijn talloze varianten) vrijwel altijd bij het ingangs circuit van Operationele Versterkers (OpAmps)

Lood
Chemische afkorting: Pb, van Plumbum
Zie solderen

Lopende Golf
Een geluidsgolf of een elektrische golf die niet reflecteerd wordt door een of ander object .
Tegenstelling: Staande Golf, als er een (gedeeltelijke) reflectie optreedt.


Lossless

Gecomprimeerde opslag of overdracht van digitale audio en/of video signalen, zodanig dat er geen enkel verlies optreedt.
Een degelijke methode vergt veel opslagruimte of bandbreedte. Lossles of verliesvrije opslag / transport van audio vinden we bij de SP/Dif verbinding en bij de formaten .WAV en .FLAC
Er zijn mij geen lossles video formaten bekend.
Tegenstelling: Lossy

Lossy
Een codering/compressie techniek voor digitale audio en / of video signalen waarbij er een bepaald verlies aan kwaliteit optreedt. Het gereproduceerde signaal is niet exact gelijk aan het origineel, er is een zekere mate van verlies. Door flink wat slimmigheid blijkft het merkbare kwaliteitsverlies meestal erg beperkt.
De achtergrond is dat verliesvrije overdracht (veel) meer bandbreedte of opslagruimte nodig heeft dan methoden waarbij het origineel benaderd wordt.
Zowel voor audio als voor video is er momenteel (2020) een verscheidenheid aan methoden in gebruik. De meest bekende zijn wellicht MP3 voor audio en MPEG4 voor video (DVD en digitale sateliet/terrestriele ontvangst) en JPG voor stilstaande plaatjes op de computer.
Tegenstelling van lossy zijn de exact reconstruerende overdracht en opslag methoden. Zulke formaten worden ook wel "native" genoemd.
Een voorbeeld van "native" audio opslag is het .WAV formaat zoals dat op muziek CD's staat. 

Loudness
lett: engels voor luidheid.
Vaak een knop op een versterker. Zie fysiologische sterkte regeling.

Low-pass
Een filter-circuit dat alleen (relatief) lage frequenties doorlaat. Alternatieven: High-Pass, Band-Pass, Band-Stop filters. Zie filters

L-pad
Een schakeling van 2 weerstanden (soms regelbaar) dat deel uitmaakt van een wisselfilter in een luidsprekerkast. Het doel is het aanpassen van de gevoeligheid van de diverse luidsprekers.  Zie het hoofdstuk over wisselfilters

Luchtspleet
Bij smoorspoelen en (uitgangs) transformatoren in single-ended buizenversterkers, waarbij er een gelijkstroom vloeit is het meestal nodig om het magnetische circuit (de ijzerkern) te onderbreken met een stukje niet magnetiseerbaar materiaal. Dat beoogt de magnetische verzadiging van het ijzer te beperken.
In de praktijk is die spleet vrijwel nooit gevuld met lucht, maar met een steviger niet-magnetisch materiaal zoals hard-papier, pertinax, of een andere kunststof
Bij de gewone elektro-dynamische luidsprekers doelen we op de cirkelvormige spleet tussen de magneetpolen waarin de spreekspoel zit.


Luidspreker
Apparaat om elektrische energie om te zetten in geluid.
Zie hoofdstuk over luidsprekers.

Lumped elements
Letterlijk betekent lump: "brok" of "klont"
In het bijzonder bij kabels zijn eigenschappen als weerstand, zelfinductie en capaciteit gelijkmatig verdeeld over de lengte van de kabel. In gevallen waar de golflengte groot is t.o.v. de lengte van de kabel (en dat is bij analoge signalen in de huiskamer audio praktijk altijd het geval) kunnen we die weerstand, zelfinductie en capaciteit voorstellen als enkelvoudige elementen. Deze benadering heet de "lumped elements method". We modelleren de L, R en C dan in de meest ongelukkige situatie.
In het overgangs gebied, waar de golflengte niet meer groot is t.o.v. de kabelengte geeft de lumped elements methode meestal een te pessimistisch beeld van de overdracht.
Als de golflengte dicht bij de lengte van de kabel komt of kleiner is dient men de kabel te modelleren als een "transmission line" De lumped elements methode is dan onbruikbaar.  Zie het begrip Karakteristieke Impedantie in Kabeltechniek.