L
De letter L wordt in de elektro / elektronica-techniek gebruikt om een zelfinductie of spoel aan te duiden.
Laagfrequent
In de elektronica techniek noemen we het audio frequente
gebied vaak het Laag
Frequente, in tegenstelling tot het hoogfrequente gebied van
radio- zend- en
ontvangst frequenties.
Zie ook het overzicht van frequnties
van elektromagnetische verschijnselen.
Lak
In High-End Hi-Fi land worden er lak-soorten (soort verf)
aangeboden die je op
de geintegreerde circuits (die zwarte blokjes met veel
pootjes) in je apparatuur
zou kunnen smeren. De bewering is dat het geluid er beter
van zou worden.
Dit soort spul is pure oplichterij. Het lakken of op andere
manier
"behandelen" van elektronische onderdelen heeft geen enkel
effect op
de geluidskwaliteit. Wel vervalt de garantie op je
apparatuur.
Hier en daar wordt ook gesproken over lak-soorten waarmee je
de luidspreker
conus zou kunnen behandelen.
Van zulke smeersels is een aanzienlijke invloed op de
geluidsweergave te
verwachten, vooral in het midden en hoog. De doorsnee
HiFi-hobbyist beschikt
echter niet over de meetapparatuur om na te gaan wat het
effect hiervan is.
Een verbetering is niet uitgesloten, maar een verslechtering
is veel
waarschijnlijker, want anders had de luidspreker fabrikant
zelf al zoiets
toegepast.
Experimenteer hier alleen maar mee als je (voldoende geld
hebt om) een
onbehandelde set luidsprekers achter de hand te kunnen
houden voor als het
mislukt.
Zie ook Modificeren.
Lead, Lead-free
Lead is het engelse woord voor lood, een bestanddeel van het
gebruikelijke
soldeer.
Ten gevolge van milieu wetgeving moet er vanaf 2007 loodvij
gesoldeerd worden in
de elektronica.
Zie ook: soldeer.
Legering
Klemtoon: legering. Mengsel van verschillende
metalen, teneinde bepaalde
mechanische, magnetische, elektrische of
corrosie-bestendigheids- eigenschappen
te verkrijgen.
Vrijwel alle praktisch toegepaste metalen zijn legeringen.
Leslie , Leslie-box
Misschien is het wel Lesly of Lesley. Het gaat om een
luisprekerkast waarin de
luidspreker recht omhoog straalt en een gebogen hoorn het
geluid opzij stuurt.
Die hoorn kan om een vertikale as draaien, waardoor het
geluid a.h.w.
rondgestrooid wordt. De draaisnelheid is regelbaar van 0 to
ca. 5 omwentelingen
per seconde.
De Leslie box werd en wordt vaak gebruikt als weergever bij
een Hammond
orgel.
De langzame draaisnelheid geeft een associatie met de
akoestiek van
bijv. een
grote kerk. De hogere snelheden geven een soort vibrato. De
Leslie Box
bepaalt een belangrijk deel van het karakteristieke geluid
van het
Hammondorgel.
Limiter
Lett: begrenzer. Een elektronisch apparaat of circuit dat er
voor zorgt dat een
bepaald signaal nivo niet wordt overschreden.
Limiters kunnen het volume geleidelijk-aan of plotseling
verminderen. Het eerste
kun je goed horen op de radiozender Classic-FM, waar alles
even hard klinkt,
zonder plotselinge overgangen.
Plotselinge overgangen hoor je zo af en toe wel eens op
andere FM-stations, of
op TV, als er bij een life-uitzending iets mis dreigt te
gaan.
Zie ook "compressor" en "expander".
Line
Engelse term. Als het gaat om een lichtnet aansluiting dan
wordt de spanning
voerende draad bedoeld. In het Ned. de fase-draad. In
huisinstallaties de bruine
draad. (heel vroeger groen)
De tegenhanger is dan de "Neutral" of Ned: de nul, de blauwe
draad,
vroeger de rode.
In Nederland maken we voor apparaten die op het lichtnet
aangesloten kunnen
worden geen onderscheid tussen fase en nul. De stekker past
altijd op twee
manieren en er is geen voorschrift dat zegt of het linker,
dan wel het rechter
gat van het stopcontact nul of fase moet zijn.
In Amerika schijnt dat anders te zijn, maar ik heb geen
gegevens over hoe men
daar echt mee om gaat.
In Nederland komt in oudere wijken en binnensteden nog wel
eens de situatie
voor dat zowel de bruine als de blauwe draad ca. 130 Volt
t.o.v. aarde voeren.
Je kunt dat in je stoppenkast zien als er voor elke
eindgroep twee stoppen recht onder elkaar
zitten.
Als het gaat om een signaalverbinding dan mag je een
nominaal signaal van 0.1
tot 2 Volt verwachten.
Een line-uitgang is bedoeld om het signaal naar een ander
apparaat,
bijv een opneem-ding of een versterker in een andere kamer
te voeren.
Zo'n uitgang heeft meestal een zodanig lage uitgangs
impedantie dat er
zonder problemen een kabel van vele meters lengte op
aangesloten kan
worden.
Een line-ingang heeft meestal een ingangs impedantie van 50
kOhm of meer. Geen
probleem voor welke line-uitgang dan ook, en je kunt gerust
meerdere apparaten op 1 line-out aansluiten
Line regulation
Bij voedings eenheden de mate waarin variaties van de
voedende netspanning onderdrukt worden. Zie ook Load
regulation.
Lineair
Rechtlijnig, werkend volgens een rechte lijn. Bij
niet-lineariteit spreken we
meestal over vervorming. In het hoofdstuk "Hoe
klinkt elektronica" worden diverse vormen van
vervorming besproken.
Lineaire voeding
Een schakeling om een gestabiliseerde voedingsspanning te
maken, waarbij een
regel-element continu aangestuurd wordt.
Dit in tegenstelling tot de "schakelende
voeding".
Litze, Litze draad
Een koperdraad die gevlochten is uit een flink aantal
afzonderlijk geisoleerde
draadjes. De methode van vlechten is zo dat alle draadjes om
beurten aan de
oppervlakte van de bundel komen en dan weer in de diepte
gaan.
Door deze aanpak wordt het skin-effect
enigermate onderdrukt. Dat is belangrijk voor zelfinducties
(spoelen) die deel
uitmaken van een afgestemde kring, zoals in een radio
ontvanger.
Als je een afgedankt transitor radio'tje openmaakt zul je
ergens een zwarte
staaf zien (dat is de ferriet-antenne) met daarop 1 of meer
spoeltjes gewikkeld.
Het draad op die spoeltjes is bijna altijdt litze.
Voor audio toepassingen heeft het gebruik van litze geen
voordelen, omdat het
skin-effect geen rol speelt bij frequenties onder 20 kHz.
Er worden hier en daar spoelen met litze draad aangeboden
voor wisselfilters in
luidsprekerkasten. Uiteraard een stuk duurder dan gewone
spoelen.
Je spant hiermee het paard achter de wagen, want de spoelen
in wisselfilters
zitten er om een hoge impedantie voor hogere frequenties te
vormen. Het
skin-effect helpt daar juist bij.
Soepel draad of kabel bestaat ook uit een flink aantal dunne
tiertjes, maar die zijn onderling niet geïsoleerd. Zulke
kabel wordt vaak ten onrechte aangeduid met litze.
Zie ook het artikel
over wisselfilters
Live
Een "live" opname van 1 of ander concert is ongetwijfeld
opgenomen in
aanwezigheid van (evt. betalend) publiek.
Het betekent echter geenszins dat de akoestiek die je in
zo'n opname gewaar
wordt ook de akoestiek van/in de betreffende zaal is,
meestal niet zelfs.
Bij opnames van zuiver akoestische instrumenten (dus zonder
luidsprekers) en
vocalisten zonder microfoon mag je zulks wel verwachten,
maar het is niet
gegarandeerd.
Bij optredens waarbij er zaalversterking gebruikt wordt (en
dat geldt voor zo
goed als alle pop- en jazz muziek) hoor je -zeker weten-
niet de zaal akoestiek.
Bij zulke opnames wordt er steevast een aparte mix gemaakt
van de reeds
aanwezige microfoons, en de geluiden uit de zaal -applaus,
geloei- worden
expliciet ingedubt vanuit zaalmicrofoons.
Dit lemma is slechts bedoeld om je de illusie te ontnemen
dat een
"live" opname per definitie een getrouwe weergave zou zijn
van wat er
in de zaal te horen was. Het laat wel onverlet dat in "live"
opnames
niet zelden grotere muzikale prestaties geleverd worden dan
in studio opnames,
en dat je toch wat kunt proeven van de sfeer in de zaal.
De term "live" wordt ook wel gebruikt voor de
spanningvoerende draad of pool van het stopcontact of een
stroomkabel. Zie Line
Load
De
belasting (niet die van de fiscus!) van een
voedingsschakeling of een
versterker. Zo kan een eindversterker bedoeld zijn voor een
load van 8
Ohm.
Load regulation.
Bij een gestabiliseerd voedingscircuit de mate waarin
spanningsvariaties t.g.v. de belastingsvariaties onderdrukt
worden.
LNB
Low Noise Block converter
Het ding dat in het brandpunt van een schotel voor sateliet
ontvangst staat. Dit
apparaatje is de feitelijke ontvanger van het
satelietsignaal op ca. 12 GHz. Het
ding converteert de sateliet frequenties naar ongeveer 1.2
GHz en levert een
versterking van zo'n 50 dB.
Local
feedback / lokale
tegenkoppeling
Een mechanisme als tegenkoppeling in het algemeen, maar
dan werkzaam in een
klein gedeelte van een versterker. Een typisch voorbeeld is
de z.g. gedegenereerde versterkertrap, waarbij de
versterking vooral bepaald / beperkt wordt door een niet-
ontkoppelde emittor-
of source weerstand (bij solid state versterkers) of een
niet ontkoppelde
kathode weerstand bij buizen versterkers.
Logarithme
Logarithme is een rekenkundig of wiskundig begrip.
Ieder positief getal, (al of niet geheel) heeft een
broertje-getal, z'n
logarithme. Deze broertjes hebben de volgende eigenschap:
Als je van twee getallen hun broertjes optelt en dan
terugzoekt welk getal er
bij dat nieuwe broertje hoort, blijkt dat dat het product van
de oorspronkelijke
getallen is.
Met logarithmen kun je dus vermenigvuldigingen uitrekenen door
optellen.
De logarithmen kun je opzoeken in speciale boeken, logarithmen
tafels. Een
rekenlineaal (of schijf) bevat een logarithmische
schaalverdeling zodat je
vermenigvuldigingen kunt maken door het optellen van afstanden
op de lineaal.
Met de komst van de elektronische calculator zijn de
rekenlineaal en de
logarithme tafels verdwenen van de ontwerp buro's, maar het
begrip logarithme
zeker niet.
In grafieken in verband met geluidsweergave wordt vaak een
logarithmische schaal
gebruikt voor frequenties op de x-as en signaalsterkte op de
y-as.
Zie ook dB, of deciBel en dBa.
Long tailed pair
Een schakeling zoals hier.
(Het kan ook met Fets of met buizen, of een mix daarvan).
Deze schakeling versterkt vooral het verschil signaal. Een
gemeenschappelijk
signaal op de beide ingangen heeft bijna geen invloed.
Je vindt zo'n schakeling (er zijn talloze varianten) vrijwel
altijd bij het
ingangs circuit van Operationele Versterkers (OpAmps)
Lood
Chemische afkorting: Pb, van Plumbum
Zie solderen
Lopende Golf
Een geluidsgolf of een elektrische golf die
niet reflecteerd wordt door een of ander object .
Tegenstelling: Staande Golf, als er een (gedeeltelijke)
reflectie optreedt.
Lossless
Gecomprimeerde opslag of overdracht van digitale audio
en/of video signalen, zodanig dat er
geen enkel verlies optreedt.
Een degelijke methode vergt veel opslagruimte of
bandbreedte. Lossles
of verliesvrije opslag / transport van audio vinden we bij
de SP/Dif verbinding en bij
de formaten .WAV en .FLAC
Er zijn mij geen lossles video formaten bekend.
Tegenstelling: Lossy
Lossy
Een codering/compressie
techniek voor digitale audio en / of video
signalen waarbij er een bepaald verlies aan kwaliteit
optreedt. Het
gereproduceerde signaal is niet exact gelijk aan het
origineel, er is een zekere
mate van verlies. Door flink wat slimmigheid blijkft het
merkbare
kwaliteitsverlies meestal erg beperkt.
De achtergrond is dat verliesvrije overdracht (veel) meer
bandbreedte of
opslagruimte nodig heeft dan methoden waarbij het origineel
benaderd wordt.
Zowel voor audio als voor video is er momenteel (2020) een
verscheidenheid
aan methoden in gebruik. De meest bekende zijn wellicht MP3
voor audio en MPEG4
voor video (DVD en digitale sateliet/terrestriele ontvangst)
en JPG voor
stilstaande plaatjes op de computer.
Tegenstelling van lossy zijn de exact reconstruerende
overdracht en opslag
methoden. Zulke formaten worden ook wel "native" genoemd.
Een voorbeeld van "native" audio opslag is het .WAV formaat
zoals dat
op muziek CD's staat.
Loudness
lett: engels voor luidheid.
Vaak een knop op een versterker. Zie fysiologische
sterkte regeling.
Low-pass
Een filter-circuit dat alleen
(relatief) lage frequenties doorlaat. Alternatieven:
High-Pass,
Band-Pass, Band-Stop
filters. Zie filters
L-pad
Een schakeling van 2 weerstanden (soms regelbaar)
dat deel uitmaakt van
een wisselfilter in een luidsprekerkast. Het doel is het
aanpassen van de
gevoeligheid van de diverse luidsprekers. Zie
het hoofdstuk
over wisselfilters
Luchtspleet
Bij smoorspoelen en (uitgangs) transformatoren in single-ended
buizenversterkers, waarbij er een gelijkstroom vloeit is het
meestal nodig om
het magnetische circuit (de ijzerkern) te onderbreken met een
stukje niet
magnetiseerbaar materiaal. Dat beoogt de magnetische
verzadiging van het ijzer
te beperken.
In de praktijk is die spleet vrijwel nooit gevuld met lucht,
maar met een
steviger niet-magnetisch materiaal zoals hard-papier,
pertinax, of een andere
kunststof
Bij de gewone elektro-dynamische luidsprekers doelen we op de
cirkelvormige spleet tussen de magneetpolen waarin de
spreekspoel zit.
Luidspreker
Apparaat om elektrische energie om te zetten in geluid.
Zie hoofdstuk
over luidsprekers.
Lumped elements
Letterlijk betekent lump: "brok" of "klont"
In het bijzonder bij kabels zijn eigenschappen
als weerstand, zelfinductie en capaciteit gelijkmatig
verdeeld over de
lengte van de kabel. In gevallen waar de golflengte groot is
t.o.v. de lengte
van de kabel (en dat is bij analoge signalen in de huiskamer
audio praktijk
altijd het geval) kunnen we die weerstand, zelfinductie en
capaciteit
voorstellen als enkelvoudige elementen. Deze benadering heet
de "lumped
elements method". We modelleren de L, R en C dan in de meest
ongelukkige
situatie.
In het overgangs gebied, waar de golflengte niet meer groot
is t.o.v. de
kabelengte geeft de lumped elements methode meestal een te
pessimistisch beeld
van de overdracht.
Als de golflengte dicht bij de lengte van de kabel komt of
kleiner is dient men
de kabel te modelleren als een "transmission line" De lumped
elements
methode is dan onbruikbaar. Zie het begrip
Karakteristieke Impedantie in Kabeltechniek.